Türkiye’de Sağlık Okuryazarlığı ve Özbakım Gücü Arasındaki İlişki: Bir Meta Analiz Çalışması

Authors : Cuma Fidan

Pages : 268-282

Doi:10.21020/husbfd.1336085

View : 120 | Download : 96

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Amaç: Çalışmada, sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, meta analiz yöntemi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Literatürde sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasındaki ilişkiyi ortaya koyan çalışmalara; “sağlık okuryazarlığı/health literacy, özbakım gücü/self-care ability” anahtar kelimeleri kullanılarak 1 Ocak–28 Temmuz 2023 tarihleri arasında YÖK Tez Merkezi, Google Scholar, DergiPark ve TUBİTAK ULAKBİM veri tabanları aracılığıyla ulaşılmıştır. Çalışmada Türkçe ve/veya İngilizce yayın dilinde, makale, tez ve bildiri yayın türünde, tam metne ulaşılabilen, nicel araştırma yöntemi kapsamında Türkiye’de gerçekleştirilen ve sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalar araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. Araştırma kapsamında ulaşılan 2.240 çalışmadan 14’ü çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Dahil edilen çalışmalar; 2016-2023 yılları arasında, makale (n=5), tez (n=7) ve bildiri yayın türünde (n=2), Türkçe (n=12) ve İngilizce (n=2) yayın dilinde, tanımlayıcı ve kesitsel çalışma yönteminde gerçekleştirilmiş olup toplam 4.015 birey üzerinde sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasındaki ilişki araştırılmıştır. Etki büyüklüğünün hesaplanmasında korelasyon etki büyüklüğü, ortak etki büyüklüğünün hesaplanmasında ise rastgele etki modeli kullanılmıştır (Q=238,44; sd=13; p<0,00; I2>0,75; Ʈ>0,20). Bulgular: Egger regresyon testine göre yayın yanlılığı saptanmamıştır (t=1,05; p=0,16). Meta analiz sonuçları, sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasında orta düzeyde pozitif bir ilişkinin olduğunu göstermiştir (M=0,37; %95 GA=0,25-0,48; p<0,001). Sonuç: Çalışmada, sağlık okuryazarlığının özbakım gücünü pozitif etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Sağlık okuryazarlığı ve özbakım gücü arasındaki ilişkiye etki edebilecek faktörlerin araştırılmasına yönelik çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Keywords : meta analiz, özbakım gücü, sağlık okuryazarlığı