Usûllerin Müşterek Zemîni –Birgivî’nin Risâletün fî Usûli’l-Hadîsi–

Authors : İbrahim HATİBOĞLU

Pages : 207-217

View : 11 | Download : 11

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, genelde İslâmî ilimlerin, özelde de hadis usûlünün müşterek zemîni tetkike konu edilmiştir. Tarih boyunca dinî ilimlere dair usûl eserleri alan içi ve alanlar arası bir mukayeseye tabi tutulduğunda her birinin gelişim süreçlerinin birkaç asra yayıldığı görülür. Yine, gelinen noktanın aşılıp mâhiyeti itibariyle insicamlı bir yapıya kavuşmasının ve dönüşerek ‘meleke kazandıran’ bir niteliğe erişmesinin de ancak birkaç insan ömründe gerçekleştiği bir vâkıadır. Buradan hareketle, ilk müstakil hadis usûlü eserlerinin ancak hicrî IV. yüzyılda te’lif edilmeye başlandığı, ancak yaklaşık birer asırlık süreçlerin sonunda fark edilir vasıflara kavuştuğu söylenebilir. Tarih içerisinde yaşanan, usûlün mahiyetine yönelik bu değişim süreçlerini hadis ilmi bağlamında mustalahu’l-hadîs, ‘ulûmü’l-hadîs, usûlü’l-hadîs şeklinde sıralamak mümkündür. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden ‘usûlün müşterek zemîni’ daha ziyade, hicrî IX. asırda te’lif edilen eserlerle başlamış ve yaklaşık beş asır boyunca te’lif edilmiş eserlerde kendisini göstermiştir. Yine bu zaman diliminde te’lif edilen usûller kendilerini tek bir alanla sınırlı tutmamış, kendi içinde ve diğer usûllerle güçlü bağlar kurmak suretiyle, usûlün mahiyetini alabildiğine zenginleştirmeyi başarmışlardır. Kendi içinde insicamlı bir bütünlük arz eden bu yaklaşım, en muhtasar hanefî usûl eserlerinden biri olan Birgivî’ye ait Risâletün fî Usûli’l-Hadîs’inden gösterilen örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Usūl, Usûlü Hadîs, Birgivî, Risâletün fī Usūlül Hadîs, Usûllerin Müşterek Zemîni