Haddesenâ ile Ahberanâ Lâfızları Aynı mı Farklı mı? –Tahâvî’nin et-Tesviye’si Bağlamında Bir İnceleme

Authors : Dilek TEKİN

Pages : 207-229

View : 267 | Download : 186

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dinleme ve okuma İslâm ilim tarihinde erken dönemlerden itibaren öğrenmenin en saygın yöntemlerinden kabul edilegelmiştir. Hadis ilmi özelinde dinleme, yani semâ‘ yöntemi, bir hocanın öğrencilerin önünde ezberden yahut kitabından okuyarak bilgi aktarması şeklinde tanımlanmaktadır. Okumak, yani kıtaat ise, öğrencinin hocanın huzurunda okuması ve hoca-nın da öğrenciyi takip etmesidir. Hadis öğrenim sisteminde, bilgiyi dinleme yoluyla öğren-meyi vazgeçilmez kılan husus, böylelikle bilginin otoritenin onayından geçerek güvenilir hâle gelmesidir. Bilginin güvenilirliğinin esas delili ise, otorite onayına delâlet eden hadis rivâyet lafızlarıdır. Söz konusu lâfızların en üstün olanı ise, haddesenâ ve ahberanâ lâfızlarıdır. Bu makalenin amacı, Tahâvî’nin Kitâbü’t-Tesviye beyne haddesenâ ve ahberenâ’sı özelinde bu iki lâfzın, kullanımına dair tartışmaları ele alarak, hadis usûlü kaynaklarında meselenin izini sürmek, sonrasında hadis usûlünün sistematik bir ilme sürecini ortaya koyarak hadis tari-hinin anlaşılmasına katkı sunmaktır. Bu maksatla Tahâvî’nin eserinde konuyu nasıl ele aldığı ve temellendirdiği, detaylı bir şekilde tasvir edilecek, bu konuda görüş beyan edenlerin ter-cihlerine ve delillerine yer verilecektir. Özel olarak bu iki rivâyet lâfzının aynı/farklı olduğu-nu düşünen âlimlerin hadis alma ve nakletme yöntemlerine ve hadislerin yazılmasına dair tercihlerinin ve önceliklerinin konuya bakışına etkisinin izleri sürülmeye çalışılacaktır. Bir sonraki aşamada ise, onların konuya ilgili düşüncelerinin hadis naklederken kullandıkları ri-vâyet lâfızlarına yansıması örneklem olarak seçilen bir grup hadis hareketle tespit edilecek-tir. Makalede gerçekleştirilen soruşturma neticesinde, elde edilen veriler arz yönteminin gü-venilirliği ve peşinden bu yöntemi ifade eden en uygun lâfızla ilgili tartışmaların hadislerin yoğun bir şekilde yazıya geçirildiği ve devamında hemen her muhaddisin artık yazılı metne sahip olduğu hicrî birinci asır sonu itibariyle yoğunlaşması, hadis tarihinin birbirine paralel gelişen olay ve olgulardan müteşekkil olduğu gerçeğini desteklemektedir
Keywords : Hadis, Hadis Usûlü, Hadis Rivâyet Yöntemleri, Semâ Kıraat, Haddesenâ, Ahberanâ