Sünnetin Mevzû Olmaklığı Bakımından Hadis Usûlü ve Fıkıh Usûlü

Authors : Sümeyye Karaş

Pages : 197-216

View : 130 | Download : 113

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İlimlerin mâhiyetinin ve birbirleriyle irtibâtının idrâki, mesâilinin kendisinden hareketle bir araya getirildiği mevzûlarının mevzû‘iyet keyfiyetinin bilinmesine bağlıdır. Bir ilmin cihet-i vahde-i zâtiyyesini meydana getiren mevzû, mâhiyeti îtibâriyle o ilimde kendisinin a‘râz-ı zâtiyyesinden müteşekkil olan ahvâlinin araştırıldığı şeye tekâbül etmektedir. Menşei zât olan araz anlamındaki ‘araz-ı zatî, mesâili meydana getiren kazıyyelerde mevzû‘a, onun zâtı, zâtının emr-i müsâvîsi veya emr-i e‘ammı vasıtasıyla hamledilen kayıt ve vasıftır. Bir de bu a‘râz-ı zâtiyyelerin a‘râz-ı zâtiyyeleri vardır ki hakikatte bu a‘râz-ı zâtiyyelerin kayıtları olup onlara hamledilebilen dört kısımdan oluşur. Buna göre bir mevzûun a‘râz-ı zâtiyyesini araş-tırmak, bu arazları ya mevzû‘un kendisi için ya nev‘leri için ya a‘râz-ı zâtiyyeleri için ya da a‘râz-ı zâtiyyelerinin nevileri için sabit kılmak şeklinde gerçekleşmektedir. Şer‘î ilimlerin mesâilinin, zikredilen mevzû‘iyet kıstaslarına riayetle telif edildiği müteahhir dönem eserle-rine vukûfiyet, onların bu kıstaslar üzerinden mülahazasını gerekli kılmaktadır. Hadislerin makbûl ve merdûdunu bilmek üzere râvî ve rivâyetinin a‘râz-ı zâtiyyesinin araştırıldığı ha-dis usûlü ile kendisiyle ahkâma ulaşılması cihetiyle edillenin a‘râz-ı zâtiyyesinin araştırıldığı fıkıh usûlü ilimlerinin mâhiyeti ve birbirleriyle irtibâtının idrâkine vesile olması ümidiyle bu çalışmada hadis usûlü ile fıkıh usûlünün müşterek bahislerini meydana getirmesi yönüyle sünnetin mevzû‘iyet vechinin tayin edilmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda her iki ilme dair telifâtta a‘râz-ı zâtiyyenin mevzû‘a hamledilme vasıtalarının ve a‘râz-ı zâtiyyenin kendisi için araştırıldığı mahallin tespiti üzerinden sünnet mesâilinden bahsedilme keyfiyetinin tahkîkine çalışılmaktadır. Makalede ilimler tasnîfine dair kaynaklardan destek alarak mebâdîlerinin tasvir edildiği hadis usûlü ve fıkıh usûlü ilimlerinde mevzû olmak bakımından mevzû hakkında tetkikler yapıldıktan sonra eserlerde bulunan taksîm ve tariflerin, benzer-likler ve farklılıklar cihetinden mukayesesiyle iki ilim arasında senet-metin bağlamında cereyan eden asliyet-tebe‘iyet irtibâtına dair tespitlere yer verilmiştir. Ardından bu tespitler üzerinden sünnetin mevzû‘iyetinin tahkîki neticesinde hadis usûlü ve fıkıh usûlünün müstakil varlıklarıyla yer aldıkları bütün içerisindeki konumunu belirlemeye yönelik muhakeme-de bulunulmuştur. Nihayetinde araştırma, hadis usûlü ile fıkıh usûlünün müstakil varlık alanlarını muhâfaza suretiyle tamamlayıcılık esası üzerinde bir araya geldiklerinin keşfiyle neticelenmiştir.
Keywords : Hadis usûlü, Fıkıh usûlü, Sünnet, Mevzû‘, A‘râz-ı zâtiyye.