RUSSEL JACOBY’NİN BELLEĞİNİ YİTİREN TOPLUM ADLI ESERİNDEN HAREKETLE MEHMED ÂKİF ERSOY’UN ŞİİRLERİNDE MÂZİ, AİLE VE DİN MEFHUMLARINA BİR BAKIŞ

Authors : Orçun AYDOĞDU

Pages : 226-241

View : 22 | Download : 15

Publication Date : 2021-05-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mehmed Âkif Ersoy, 1873 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. İlk şiirlerinde Muallim Naci ve Abdülhak Hâmid Tarhan’ın etkisi görülen Âkif’in şöhret kazanması, Sırât-ı Müstakim mecmuasında yayımlamaya başladığı şiirler ile gerçekleşmiştir. Etki alanı günümüze kadar uzanan şair hem sanatta hem de edebiyat araştırmalarında varlığını gösterir. Mehmed Âkif üzerine yapılan çalışmalar onun şiir dünyasında, idealizme bağlı olarak bazı toplumsal kavramların öne çıktığını ortaya koyar. Bu temel kavramlardan biri de toplumun çekirdeğini oluşturan ailedir. Aile ona göre toplumu ayakta tutan temel yapıtaşıdır. Bunun yanı sıra mâzi ve din kavramlarının da aileye benzer şekilde şiirlerde bir anlam dünyası oluşturduğu görülür. Şaire göre, geçmişten ders alınmalı ve bu ders sayesinde gelecek şekillendirilmelidir. Dolayısıyla Mehmed Âkif’in zihinsel dünyasında mâzi-hâl-âti kavramları aynı bağlam içerisinde yer alır. Bu bağlamsal birliktelik, ideali inşa etmeye çalışan sanatçıların ortak özelliği olarak görülmüştür. Russell Jacoby’nin kaleme aldığı Belleğini Yitiren Toplum adlı çalışma, aile ve toplumsal bilince temas etmektedir. Bir toplumu şekillendirmek veya etkisiz hale getirmek için kullanılan en mühim tekniğin toplumsal bilincin ortadan kaldırılması olduğunu söyleyen yazar, zikredilen durumu “şeyleşme” olarak nitelendirir. Âkif’in Safahat’taki şiirlerine bakıldığında, Russel Jacoby’nin düşüncesine paralel metinlerin var olduğu görülmektedir. “Meyhane”, “Azimden Sonra Tevekkül” ve “Asım” geçmişe temas etmesi bakımından önemliyken, “Mahalle Kahvesi” ve “Hakkın Sesleri” de aileyi ele alması bakımından mühimdir. “Hüsran” ve “Vaiz Kürsüde” manzumelerinde de din konusu ele alınır. Makalede bu kuramsal kaynağı temel almakla birlikte, Mehmed Âkif’in şiirleri üzerine öncelikle bir literatür taraması yapılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemi esas alınmış ve araştırma problemi olarak da “Russell Jacoby’nin Belleğini Yitiren Toplum adlı eserinde ortaya koyduğu toplumsal yapıyla Mehmed Âkif’in şiirlerindeki aile, mâzi ve ati kavramlarının oluşturduğu yapı arasında benzerlik var mıdır?” sorusu belirlenmiştir. Çalışmada beliren sonuç ise kayda değer benzerliklerin bulunduğu ve özellikle değerlerin yitimiyle oluşan “şeyleşme” kavramının farklı şekilde ifade edilse de bir ortaklık oluşturduğudur.
Keywords : Mehmed Âkif Ersoy, Russel Jacoby, Safahat, Belleğini Yitiren Toplum, Aile