TEKKE MÛSİKÎSİNDE VEYSEL KARÂNÎ

Authors : Hüseyin AKPINAR

Pages : 237-254

Doi:10.30623/harranilahiyatdergisi.474275

View : 11 | Download : 11

Publication Date : 2018-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Mûsikî, tasavvufla ilişkili bir ilim ve sanattır. Güzellik, sevgi ve aşk duygularından beslenen mûsikî ve tasavvuf, gönle ve rûha hitap etmektedirler. Çeşitli tarikat topluluklarının zikirleri esnasında icrâ edilen mûsikîye tekke mûsikîsi denir. Tekke mûsikîsinin repertuar açısından en zengin türü ilâhîdir. İlâhî, her ne kadar câmilerde ve tasavvufî kurumlar olan tekkelerde icra edilen ortak bir tür olarak kabul edilse de geçmiş ve günümüzün şartları doğrultusunda mezkûr iki yapının sınırlarını aşmış durumdadır. Kısaca; tekke mûsikîsinde kesin bir mekân sınırlaması yoktur. Mûsikînin ve Edebiyatın ortak formu olan ilâhînin muhtevası, genel olarak İslâm’ın, özelde ise tasavvufun konusudur. Tekke ve tarikat dünyasında şiir ile mûsikî, güfte ile beste daima beraber olmuştur. Bestekârlar, ilâhî formu için güfte olarak daha çok mutasavvıf şâirlerin şiirlerini tercih etmişlerdir. Konu itibarıyla tekke mûsikîsi alanında, hakkında beste yapılan şahıslardan biri Veysel Karânî’dir. Veysel Karânî, tasavvuf tarihi ve kültüründe “Üveysîlik” metodunun temsilcisi olarak kabul edilmektedir. Üveysîlik öğretisini, Veysel Karânî’nin şahsını ve hususiyetlerini manzum şekilde anlatan birçok şiir yazılmıştır. Bu şiirler, birçok ilâhînin güftesini oluşturmaktadır. Şiir ve mûsikî, mutasavvıflar tarafından birer mesaj ve bilgi aktarım vasıtası olarak değerlendirilmektedir. Tekke mûsikîsi repertuarındaki mezkûr konuyla ilgili ilâhîler sayesinde insanlar, Veysel Karânî hakkında bilgi sahibi olmaktadırlar. Çalışmamızda Veysel Karânî’nin hayatı, tasavvuf ve edebiyat kültüründeki yeri ele alınacaktır. Tasavvuf, edebiyat ve tekke mûsikîsinin ortak konusu olan Veysel Kârânî mûsikî perspektifinden değerlendirilecektir.  
Keywords : mûsikî, Veysel Karânî, şiir, ilâhî, Tekke, tasavvuf