Sûfî İlminde Hakikî Tevhid ve Hakikî Kulluğun İfadesi: Cem` ve Tefrika (Fark) Kavramları

Authors : Eyyup AKDAĞ

Pages : 201-224

Doi:10.30623/harranilahiyatdergisi.812427

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2020-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Sûfîler, hâl ilmiyle temeyyüz etmiş bir zümredir. Bu zümre mensupları tevhîdi hâl boyutunda idrak edilmesi gereken bir husus olarak kabul etmişlerdir. Tevhîdin hâle dayalı idrakini de kendilerine has bazı ıstılahlarla ifade etmişlerdir. İfade ettikleri ıstılahlardan birisi cem‘ ve tefrika kavramlarıdır. Sûfîler, cem‘ kavramıyla tevhidin aklın ötesinde, manevî zevk ve neşveye dayalı olarak idrakini kastederler. Bu manada tevhidin sûfî lisanındaki karşılığı cem‘dir. Cem‘ mertebesine ulaşan kul, duygu yoğunluğuna bağlı olarak kâinatta vuku bulan her şeyde gerçek fâilin Allah olduğunu ve Hakk’ın dışında da gerçek bir varlığın olmadığını müşâhede eder. Bu müşahededen sonra kul, tefrika hâline dönerek kulluk vazifelerini daha önce zevk ettiği tevhide uygun olarak yerine getirir. Sûfîler kul için her iki hâli yani cem‘ ve tefrikayı zorunlu görürler. Onlara göre cem‘ hâlini zevk etmeden yaşanan tefrika hâli yani kulluk boyutu yetersizdir. Bu da Allah’ın sıfatlarını inkârdır. Tefrikasız cem‘ ise zındıklıktır. Bu anlayışlarına bağlı olarak sûfîler, doğal olarak bazı suçlamalara da maruz kalmışlardır. Bu suçlamalardan birisi cebrîlik, diğeri ise hulûl ve ittihaddır. Bu makalede sûfîlerin cem‘ ve tefrika anlayışları ve bu anlayışlarına bağlı olarak da kendilerine yöneltilen bazı kelamî problemler irdelenmeye çalışılacaktır.
Keywords : Tasavvuf, Sûfî, Hâl, Tevhîd, Cem, Kulluk