“EF‘ALÜ” VEZNİNDE VURGULANMIŞ BAZI MESELLERİN ANALİTİK KRİTİĞİ -Hamza el-İsfahânî ve ed-Dürretü’l-Fâhira Örneği-

Authors : Hacı ÇİÇEK, Osman KAYA

Pages : 151-173

Doi:10.30623/harranilahiyatdergisi.523204

View : 20 | Download : 15

Publication Date : 2019-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Meseller/atasözleri,  toplumların duygularını, gelenek ve göreneklerini, inanç ve kültürlerini yansıtan aynalardır. Edebiyatın önemli temel taşlarındandır. Asırlar boyunca nesilden nesile aktarılmış edebî malzemelerdir. Millete mal olmuş hikmetli ve veciz sözlerdir. Çoğu zaman insanlar, bir konuya ilişkin duygu ve düşüncelerini açıklarken, toplumunun öz kültürü olan darb-ı meselleri örnek ve şahit olarak göstermişlerdir. Genelde içinde teşbih, mukayese, tecnis ve seci gibi edebî sanatları içerirler. Arap edebiyatındaki meseller, sadece bir döneme ait meseller değildir. Onlardan bir kısmı, İslam öncesi cahiliye dönemine; bir kısmı ise İslam’dan sonraki döneme ait mesellerdir. Her iki dönemin meselleri de neredeyse aynı amaçlara yönelik vurgulanmıştır. Her iki dönemde de doğruluk, iyilik, adalet, cesaret, dostluk, cömertlik ve vefakârlık gibi olumlu; yalan, ihanet, cimrilik, kötülük, korkaklık ve zulüm gibi olumsuz özellikler söz konusu edilmiştir. Meseller, özellikle Emevîler döneminden itibaren toplanmış, bir araya getirilmiştir. Çalışmamızda konu edindiğimiz Hamza b Hasan el-İsfahânî (ö.360/971), eserinde “ef‘alu” kalıbında iki bin altı yüz kadar mesel derlemiştir. Kimi mesellerin sahibi belli, kimisinin de belli değildir. Bazı mesellerin anlamları çok sade ve anlaşılır, bazılarının manaları ise kapalı olup izaha muhtaçtır. Bu çalışmamızda ed-Durretu’l-fâhira ’da geçen bazı darb-ı mesellerin analitik kritiği yapılmıştır. 
Keywords : Arap edebiyatı, Meseller, Hamza el İsfahanî, ed Durretul Fahira