METAFİZİK DÜŞÜNCE TEBLİĞİNİN RÜYA-AKIL YÖNTEMİYLE EDEBÎ ESERDE TAHAKKUKU

Authors : Nazire Erbay

Pages : 1-13

View : 93 | Download : 68

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın izlek metinleri Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin A’mâk-ı Hayâl, Charles Dickens’ın Bir Noel Şarkısı ve Ahmed Midhat Efendi’nin Voltaire’den yaptığı Mikromega tercümesidir. Bu eserler toplumsal ve siyasal karışıklıkların olduğu dönemlerde yazılmıştır. Yazıldıkları dönemlerin bireysel ve sosyal ihtiyaçlarına cevap veren eserler, toplumsal öğretilerde sorumluluk yerine getirmede bilinçli tavırlar sergilemeleri bakımından ortaklık arz etmektedirler. Eserlerde akıl, rüya ve metafizik unsurlar topluma yönelik bir eğitim aracı olarak temel iletim yöntemi şeklinde kullanılmaktadır. Üç eserde mitoloji, teoloji, akıl, felsefe; bireyin erginlenmesi, toplumsal yarar sağlamada aracı unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Dünya edebiyatında farklı disiplinler bir edebî tür içinde çoklu anlatım usulleriyle benzer bildirimlerde bulunabilir. A’mâk-ı Hayâl’de kahramanın, bir rehber eşliğinde çıktığı metafizik yolculuklarda din, tasavvuf ve felsefî düşünce sistemleriyle eğitildiği görülmektedir. Bir Noel Şarkısı’nda Dickens, toplumsal yozlaşmaya karşı insanî erdemlerin öne çıkarılması gerektiğine dâir dinî motifli kurguyla dikkat çeker. Voltaire, Mikromega’da salt dinî değerlerle değil; akıl ve dinin toplumsal düzen inşa etmekte birbirinden ayrı düşemeyeceğine dair felsefî bakışını yansıtır. Evrensel nitelikteki değerlerin insanın içsel inşasını sağladığı hususu müşterek iddiadır. Eserlerde; edebî metin ve tebliğ yönteminin çokluğunu ispat için misaller gösterilmiştir. Yapılan çalışmayla farklı kültürlerde değişimlerin olduğu veya bireysel arayışların yaşandığı dönemlerdeki edebî eserlerin topluma yönelik öğretici yöntemlerinin hem akıl hem metafizikle gerçekleştiği görülmüştür.
Keywords : Amâk ı Hayâl, Bir Noel Şarkısı, Mikromega, metafizik, akıl