TARİHİ ANTAKYA SABUNHANELERİNDE GELENEKSEL SABUN ÜRETİM SÜRECİ VE BU SÜREÇTE KULLANILAN TEÇHİZATLAR

Authors : Müge ÇİFTYÜREK

Pages : 473-491

View : 13 | Download : 18

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sabunun en önemli hammaddelerinden biri zeytinyağı olması nedeniyle sabunhaneler, zeytin ağacının yetiştiği uygun iklim koşullarına sahip belli bölge ve merkezlerde inşa edilmiştir. Nitekim geniş zeytinlikleri sayesinde zeytin ve zeytinyağı üretiminde köklü bir geçmişi olan Antakya’da sabunhaneler kurulmuştur. 19. yüzyılda, bu yapılarda imal edilen sabunların kentin ticari ve ekonomik hayatına önemli katkılar sağladığını salnameler, ticaret yıllıkları, vesikalar ve çeşitli çalışmalardan anlamaktayız. Antakya’da “masmana” veya “masbana” diye de tabir edilen sabunhanelerde geleneksel sabun üretimi yapılmıştır. Bu bağlamda, iki katlı yapıların tonozlu ve kemerli bölümlerden oluşan zemin katlarında, hammadde hazırlığı ve pişirme işlemleri için sabun kazanları, mengeneler, kostik havuzları (samda) ile zeytinyağı kuyuları yer almıştır. Sabunu dökme, kesme, damgalama, kurutma ve paketleme işlemlerinin gerçekleştirildiği birinci katlar ise geniş açıklıklı mekânlardan ibarettir. Bu mekânların zeminlerinde sabun kalıpları yer alırken cepheleri örten ahşap perdeler sabunhanelere karakteristik bir özellik katmıştır. Teknolojik yeniliklerle birlikte seri üretim yapılan kontinü sistemli büyük tesislere geçiş, sabunhanelerin ve geleneksel sabun üretim yöntemlerinin terk edilmesine neden olmuştur. Aslında bu da binlerce yıl süregelen el emeğine dayalı sanatın yok olması anlamına gelir. Dolayısıyla yerel etkilerle biçimlenen Antakya sabunhanelerinin endüstri mirasımız içinde dikkate değer bir önemi vardır.
Keywords : Sabun, Geleneksel Sabun Üretimi, Sabunhane, Antakya