BİLİMSEL YAYINLARDA YAZARLIK HAKKI: ETİK İLKELER VE UYGULAMA SORUNLARI

Authors : Hasan Seçen

Pages : 71-85

Doi:10.51973/head.1589092

View : 149 | Download : 158

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Bilimsel makalelerde yazarlık, yapılan çalışmaya önemli katkılar yapan bir araştırmacı için büyük bir onurdur. Ancak, bir makale yazarlığı sadece bilimsel katkıyı temsil etmekle kalmayıp, aynı zamanda akademik dürüstlüğün ve şeffaflığın bir göstergesi olarak da değerlendirilir. Bu bağlamda, haksız yazarlık, akademik dünyada güvenilirlik ve sorumluluk sorunlarını beraberinde getirmekte, akademide haksız rekabet ortamı oluşturmakta ve gerçek katkıda bulunanların haklarını ihlal ederek onurlarını da incitmek-tedir. Akademik kariyer yükseltmeleri için gönderilen dosya incelemeleri sırasında etik kurullara sevk edilen konular arasında yazarlık hakkına yönelik itirazlar önemli bir yer tutmaktadır. Katkı sağlamayan kişilerin çalışmalarda yazar olarak gösterilmesi, akademik etik ihlaller arasında önemli bir konu olduğundan, bu tür başvuruların etik kurullar tarafından özenle incelenmesi gerekmektedir. Bunun tersine durumlar da sıkça yaşanmaktadır. Araştırma sürecine protokolsüz olarak katkıda bulunan bazı araştırmacılar, makaleye yazar olarak eklendiklerinde bazen üçüncü kişiler tarafından haksız yazarlıkla suçlanabilmektedirler. Bu gibi durumlarda, çalışmaya somut katkı veren bireylerin yazarlık hakkı tartışmaya açılmakta ve uzun inceleme süreçlerine maruz kalabilmektedirler. Bu gibi durumlarda yazarlık haklarının doğru şekilde değerlendirilebilmesi için etik kurallar çerçevesinde adil bir sürecin izlenmesi de büyük önem taşımaktadır. Bilimsel yazarlıkta etik açıdan kuşku oluşturan yazarlık durumları, kasıt ya da ihmalden dolayı olabildiği gibi bazı durumlarda, araştırma süreçlerinin karmaşıklığından da kaynaklanabilmektedir. Projelerin büyük çoğunluğunun disiplinler arası olması, araştırma ekiplerinin büyüklüğü ve disiplinler arası sınırların belirsizliği, bazen yazarlık hakkını belirlemeyi zorlaştırabilmektedir. Ayrıca, araştırmanın dinamik yapısı, beklenmedik yeni yönlere kayması ve dilimlenmiş makalelerden kaçınma çabası, bazen yapılacak yayında yazar sayısını artırabilmektedir. Bu süreçlerde araştırmanın dinamik yapısından kaynaklanan protokolsüz iş birlikleri, yazarlık hakkı konusunda bilinç eksikliği ve disiplinler arası farklı uygulamalar da yine yazarlık hakkı üzerinde etik sorunlara veya etik ihlal algısına yol açabilmektedir. Bu makalede, bilimsel makalelerde yazarlık hakkının gerçek katkılar ve etik bağlamda nasıl ele alınması gerektiği tartışılmaktadır. Çalışmada yazarlık kriterleri yanında, onursal/armağan/misafir yazarlık gibi etik dışı yazarlık uygulamalarının sakıncalarına vurgu yapılmakta ve akademik çalışmaların şeffaf bir şekilde değerlendirilmesi için etik kurallar çerçevesinde, yazarlık hakkının adil bir şekilde nasıl uygulanabileceği hususu ele alınmaktadır. Ayrıca, disiplinler arası çalışmalar ve danışman-yazar ilişkileri gibi yazarlık hakkının karmaşıklaştığı durumlarda da etik ilkelerin nasıl korunacağı üzerinde durulmaktadır.
Keywords : Bilimsel makale yazımı, yazarlık hakkı, haksız yazarlık, akademik yayıncılık