KÂİNATA HİKMET NAZARIYLA BAKMAK: MA‘ÂRİF-NÂME’DE LİSÂN-I HÂL ÖRNEKLERİ

Authors : Aysun ÇELİK

Pages : 560-580

Doi:10.28981/hikmet.498434

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Mevcudatın görüntüsüne bakarak onda ilahi işaret, remiz ve hikmetler derip derleyebilen edipler; mahlûkatın “lisân-ı hâl”ini de edep ve ibretle dile getirmiş, kaleme almış, kâğıda dökmüşlerdir. Yaratılandan Yaratıcı’ya götüren yüksek bir telakkinin ifadesi olarak hâlden hakikate açılan bu mütefekkirâne bakış, İslami ve insani medeniyetin cevherini oluşturmuş, canlı-cansıza karşı merhameti, güzel ve iyi muameleyi gerektirmiş, özendirmiştir. Bu çalışmada; klasik Türk edebiyatı sahasında, özgün nesir üslubuyla meşhur olan Sinan Paşa’nın nasihatname türünde kaleme aldığı Ma‘ârif-nâme’sinde “lisân-ı hâl” başlığı altında yer alan yazıları incelenmiştir. “İşâret-i Lisân-ı Hâl, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Bâd-ı Nesîm, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Verd, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Nergis, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Bülbül, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Hamâme, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Tâvus, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Horûs, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Hüdhüd, İşâret-i Lisân-ı Hâl-i Baykuş, İşâret-i Rumûz-ı Kelb” başlıklarıyla verilen on bir lisan-ı hâl yazısı üzerinden “nesim, verd, nergis, bülbül, hamâme, tâvus, horûs, hüdhüd, baykuş, kelb” unsurlarının mazmun/metafor olarak edebiyatımızdaki yerine değinilmiş ve Sinan Paşa’nın ortaya koyduğu varlık tasavvuru değerlendirilmiştir.
Keywords : Sinan Paşa, Maârif nâme, lisân ı hâl