DELİLİK Mİ? VELİLİK Mİ? MİR’ÂT-İ CÜNÛN’DAN YANSIYAN MİZAH

Authors : Nilüfer TANÇ

Pages : 43-67

Doi:10.28981/hikmet.980847

View : 21 | Download : 20

Publication Date : 2021-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Mir’ât-i Cünûn, gelenekten beslenen klasik Türk edebiyatı eserlerinin, yerini Batı edebiyatı etkisinde gelişen yeni nazım ve nesir türlerine bırakmaya başladığı bir dönemde yazılır. Eseri tamamlayamadan vefat eden Yenişehirli Avnî Bey (1826/27-1883) Mevlevi kültürüyle yetişmiş, yenileşme taraftarı bir şairdir. Bu bağlamda mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış olsa da Mir’ât-i Cünûn’un dış yapısıyla klasik mesnevilerden ayrıldığı ve yazarının dâhil ettiği hezel türüyle de birebir örtüşmediği görülür. Klasik tür tasnifinde mizahi eserler içinde yer almasına ve mizahi bir üslupla kaleme alınmasına rağmen bu mesnevinin hakikatte ciddiyetin kastedildiği bir edebî eser olduğu söylenebilir. Diğer taraftan mizahın da eğlendirmenin ötesinde eğitme, öğretme, gülünçleştirerek yıkıma uğratma vb. işlevleriyle ciddiyetten uzak olmadığı bilinmektedir. İnsanın neye nasıl ve neden güldüğünü açıklamak için ortaya atılan üstünlük, karşıtlık ve rahatlama gibi mizah kuramları da gülmenin ve mizahın ciddiyetle ilişkisini ortaya koyar. Bu çalışmada, akıl-cünun tezadının merkeze alındığı konusu itibarıyla da ironik bir metin olduğu düşünülen Mir’ât-i Cünûn’da mizah-ciddiyet; delilik-velilik; hezel-ironi ilişkisi bağlamında mizah kavramı araştırılacaktır.
Keywords : Yenişehirli Avnî Bey, Mirât i Cünûn, delilik, mizah, tasavvuf