YABAN’IN HALKA YABANCILIĞI VE İDEOLOJİ ELEŞTİRİSİ

Authors : Tamer Yıldırım

Pages : 286-296

Doi:10.28981/hikmet.1416661

View : 44 | Download : 36

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyat alanında oluşturulan eserlerin siyasi yönelimlere bağlı, ideolojik bir niteliğe sahip olacak şekilde oluşturulmaya çalışılması eserin edebî ve realist yönüne, yazarın da entelektüel güvenilirliğine zarar veren bir durumdur. Yakup Kadri’nin (1889-1974) Yaban adlı romanı ideolojik bir düşünce yapısına bağlı olarak oluşturulmaya çalışılmıştır. Yaban’da kurtarılması gereken bir vatanın ve bir halkın durumu anlatılmaktadır. Bunun gerçekleşmesi için entelektüellerin görevi üstlenmesi, insanları aydınlatması, eğitmesi, uyarması gerekirken işin gereğini yerine getirmekten uzaklaşıp halkı küçümseyen kişiler durumuna gelmesi ve bunun övülmesi söz konusudur. Bu yönüyle roman, köylü aleyhtarı bir niteliğe sahiptir. Köylü, hem maddi hem de manevi bir sefaletin içinde gösterilmektedir. Mevcut olguların bu şekilde değerlendirilmesi bir entelektüel tarafından yapılmaktadır. Bunun kökeninde Yakup Kadri’nin büyük ölçüde içinde yetiştiği aile ve kültürel olarak beslendiği kaynaklar bulunmaktadır. Buna bağlı olarak romanda, köylü halkın oldukça ileri boyutlara varacak şekilde aşağılanması yazarın sahip olduğu düşünce yapısının bir gereği gibi durmaktadır. Bu ideolojik niteliğinden dolayı Yakup Kadri’nin Yaban adlı romanı günümüz önemli edebiyat eleştirmenlerinden biri olan Terry Eaglenton’un (d. 1943) İdeoloji adlı kitabında oluşturduğu kuram üzerinden değerlendirilecektir. Çünkü ideolojik analiz indirgemeci olmaktan uzak, biçimsel yapıyla ilgili mülahazaların ayrılmaz bir parçası olduğunu ve edebiyat ile kültür arasındaki ilişkilerin anlaşılması için önemli bir araç olduğunu gösterir. Bu noktada en önemli problem şudur: Yakup Kadri, ideolojik bir anlayış mı ortaya koymaya çalışmıştır yoksa estetik bir saikle mi hareket etmiştir? Ya da her ikisi de dikkate alınmış mıdır? Eserin edebî yönü yakın arkadaşları (Halide Edip, Reşat Nuri) ve günümüz edebiyat eleştirmenleri (Orhan Okay, Berna Moran) tarafından olumsuz anlamda eleştirilmiştir. Dolayısıyla eserin ideolojik yönü daha ön planda durmaktadır. Bu makalede ideolojik sebeplerin ön plana çıkarılması durumunda hangi sonuçlara sebep olabileceği tartışılmaya çalışılmıştır.
Keywords : Yakup Kadri, Yaban, İdeoloji, Roman, Entellektüel