HALVETÎ ŞEYHİ MEHMED NAZMÎ’NİN BİLİNMEYEN BİR ESERİ: DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT

Authors : Rale Zehra Cengiz, Mehmet Büküm

Pages : 55-81

Doi:10.28981/hikmet.1588867

View : 66 | Download : 43

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :XVII. yüzyıl Osmanlı tasavvuf tarihinin önemli simalarından biri olan Mehmed (Muhammed) Nazmî Efendi, Halvetiyye tarikatının önemli mutasavvıflarından, şairlerinden ve dinî musiki bestekârlarındandır. Günümüzde Nazmî Efendi’nin hayatı, eserleri ve düşünce dünyası hakkında pek çok çalışma yapılmıştır. Onun, “Dîvân, Miʿyâr-ı Tarîkat-ı İlâhî, Sırr-ı Maʿnevî ve Hediyyetü’l-İhvân” adlı eserleri günümüze ulaşmış ancak “Mevʿiza-i Mücâhede” adlı eserinin bir nüshasına henüz ulaşılamamıştır. Bu çalışmada literatürde adı hiç geçmese de Mehmed Nazmî’nin “Dîvân-ı İlâhiyyât” adını verdiğimiz eseri ilk kez tanıtılacaktır. Eserin kendisinden elde edilen tüm verilerle Mehmed Nazmî’ye dair biyografik tüm bilgiler uyuşmaktadır. Şair Mehmed Nazmî, eseri iki bölüm şeklinde tertip ettiği için eser sehven iki ayrı eser şeklinde değerlendirilmiş ve bir bölüm, Nazmî-zâde Murtazâ Efendi’ye nispet edilmiştir. Dîvândaki ilahiler, hurûf-ı hecâ düzenine göre tertip edilmiştir. Çalışmamızda; Mehmed Nazmî Efendi ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, sonrasında Dîvân-ı İlâhiyyât’ın Mehmed Nazmî’ye aidiyeti tartışılmış ve Dîvân-ı İlahiyyât’la ilgili bilgiler verilmiştir. Makalenin sonunda eserdeki ilahilerin varak numaraları, matla ve makta beyitlerinin transkripsiyonlu hâlleri, vezinleri, beyit ve bend sayıları, nazım biçimleri ve varsa nazım türleri detaylı bir tablo hâlinde sunulmuştur. Dîvân-ı İlâhiyyât\\\'ın gün yüzüne çıkarılması, Mehmed Nazmî Efendi\\\'nin hayatı ve edebî kişiliğini daha iyi anlamamızı sağlayacaktır. Onun tasavvufî düşüncelerini ve Halvetiyye tarikatındaki konumunu yansıtan bu eser, aynı zamanda şairlik yeteneğini de gözler önüne serecektir. Özellikle ilahilerin yer aldığı kısım, Nazmî Efendi\\\'nin manevî dünyasına ışık tutacaktır.
Keywords : Halvetiyye, Şemsiyye, Sivâsiyye, Mehmed Nazmî Efendi, Dîvân-ı İlâhiyyât