ÂŞIK DOLLU MUSTAFA’NIN HAYATI, EDEBİ KİŞİLİĞİ VE CESEDNÂMELERİ

Authors : Milad Salmani

Pages : 401-427

Doi:10.28981/hikmet.1611262

View : 75 | Download : 54

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Âşıklık, Türk dünyasının asırlardan beri şifâhi kültür içerisinde yaşattığı bir gelenektir. Türkler, yaşadıkları geniş coğrafyada her dönemin şartlarına göre edebî ve kültürel üretimler yapmaya devam etmişlerdir. Âşık edebiyatı, Türklerin özgün ve karakteristik mahsulüdür. Türk âşık edebiyatı çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Bu bağlamda âşık edebiyatının önemli havzalarından biri Urmiye’dir. Günümüzde İran sınırları içerisinde yer alan Urmiye, tarih boyunca çok sayıda âşık ve saz şâirinin yetiştiği önemli merkezlerden biri olmuştur. Bu şehirde yetişen, kendisinden sonraki saz şâirlerini etkileyen ve şiirleri hâlen de meclislerde okunup icra edilen âşıklardan biri Dollu Mustafa’dır. Âşık Mustafa şiirlerini Urmiye ağzıyla söylemiştir. Çoğu halk şâiri gibi Mustafa’nın da hayatı hakkındaki bilgiler oldukça kısıtlıdır. Çok velut bir şâir olduğu anlaşılan Mustafa’nın şiirlerinde Allah sevgisi, Hz. Peygamber ve Hz. Ali övgüleri, insanoğlunun bu dünyaya gelişinin sebepleri, dünyanın vefasızlığı, felekten şikâyet, akıl-aşk çatışması ve kader gibi konular işlenmiştir. Âşık edebiyatının önemli unsurlarından biri olan yerel motifler ve mizahî anlatım Dollu Mustafa’nın da şiirlerinde öne çıkmaktadır. Onun yayınlanmış şiirlerinde iki farklı cesednâmenin yer alması da ayrıca dikkat çekicidir. Cesednâme, Türk halk şiirinde daha ziyade yaşnâme olarak bilinen türdür. Anadolu’da yaş destanı veya yaş türküsü gibi isimlerle bilinen yaşnâmelere Azerbaycan Türkleri nezdinde cesednâme ve vücûdnâme denir. Bu çalışmada öncelikle çeşitli kaynaklardan hareketle Âşık Dollu Mustafa’nın hayatı ile ilgili bilgi verilmiştir. Akabinde Mustafa’nın günümüze ulaşan şiirleri incelenerek onun mahlasları ve edebî kişiliği üzerinde durulmuştur. Son olarak Âşık Mustafa’nın şiirleri arasında yer alan iki cesednâme tanıtılıp incelenmiş ve metinleri Türkçeye aktarılmıştır.
Keywords : Âşık Dollu Mustafa, yaşnâme, cesednâme