HAYÂLÎ’NİN ‘İDÜM SANA’ REDİFLİ GAZELİNİN ŞERHİ VE YAPISALCI AÇIDAN İNCELENMESİ

Authors : Mahir Ceran

Pages : 230-244

Doi:10.28981/hikmet.1615530

View : 77 | Download : 63

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyat eserleri, yazının kullanılmasından beri insan yaşamında daima önemli yer edinmiştir. Bir iletişim ve birbirini anlamayı gerektiren dil, bu edebiyat eserlerinin en önemli malzemesidir. Bundan dolayı kullanılan dili anlama ve anlamlandırma çabaları daima var olmuştur. F. de Saussure’ün dili bir ‘dizge’ olarak görmesi ve yapısalcı anlayışı ortaya çıkarması bu anlamlandırma çalışmalarına katkı sağlamıştır. Nitekim klasik Türk edebiyatı metinleri de taşıdıkları anlam ve eşsiz şekil bilgisiyle günümüzde anlaşılmayı en çok hak eden yapıların başında gelir. Bu metinleri geleneksel çözümleme yöntemlerinin yanında yapısalcı yaklaşımla da ele almak bu anlaşılma mevzusuna oldukça yardım eder. Hayâlî Bey, 16. yüzyıl ve klasik Türk şiirinin öncü şahsiyetlerinden birisidir. Özellikle gazel konusunda zengin hayal dünyası ile bu alana yepyeni bir soluk kazandırmıştır. Bu çalışmada Hayâlî’nin ‘idüm sana’ redifli gazeli, çalışmanın temel kaynağı ve ana eksenini oluşturmaktadır. Gazel, öncelikle klasik şerh metodu ile açıklanıp arka planındaki anlam katmanı gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır. Sonrasında ise gazel, yapısalcı yöntemin kaideleri doğrultusunda incelenmiştir. Bu amaçla gazeli oluşturan nazım şekli, aruz hataları, kafiye ve redif yapısı, söz tekrarları, kelime grupları, tamlama türleri, sesli harflerin durumu ve anlam dünyası çeşitli grafik ve bulgularla gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Şiir, Gazel, Yapısalcılık, Şerh, Hayâlî