Çorum Kent Merkezi'nin Çevresel Algısını Çözümlemeye Dönük Bir Alan Araştırması

Authors : Pelin Kılıç, İlknur Türkseven Doğrusoy

Pages : 185-205

Doi:10.17218/hititsbd.1257410

View : 101 | Download : 144

Publication Date : 2024-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Kentlerin okunabilir olması, imgelenebilirliği kolaylaştıran önemli ölçütlerden birisidir. Bir kentin imgelenebilirlik düzeyinin ortaya konulması, o kentin çevresel algı açısından güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesine olanak sağlamakta, böylece kentin fiziksel, sosyal, psiko-sosyal ve kültürel açıdan niteliğinin geliştirilmesine yönelik öneriler geliştirilebilmektedir. Çalışmada tarihsel geçmişi olan, kent içinde çekim merkezi niteliği taşıyan Çorum kent merkezi çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Durum çalışması yönteminin kullanıldığı araştırmada, Çorum kent merkezinin kentli gözünden çevresel algıdaki yerinin bir diğer deyişle imgelenebilirlik düzeyinin analizi ve kentsel tasarım ölçeğinde niteliğini geliştirmek üzere çözüm önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda çalışmada öncelikle çevresel algılama süreci açıklanmış, ardından, Lynch’ in göz merkezli olan ve kentin okunabilirliğine odaklanan İmgelenebilirlik teorisi temel alınarak çevresel imgelem süreci açıklanmıştır. Duygularla ilgili olan duygusal/affektif süreci dışarıda bırakarak, görme duyusu ile kavranan fiziksel çevreye ilişkin bileşenlerin tanımlandığı, kişinin çeşitli deneyim, anı, kültürel geçmişine bağlı olarak zihninde geliştirdiği şemalarla yani bilişsel/kognitif süreçle ilgilenen İmgelenebilirlik teorisine dayanarak çalışmanın kuramsal modeli oluşturulmuştur. Kuramsal model yapılandırılırken teori kapsamındaki kimlik, anlam ve yapı (strüktür) olguları temel alınmıştır. Kuramsal çerçeveye göre yapılandırılan alan çalışmasında veri toplama yöntemi olarak açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme ve bilişsel haritalama bir arada kullanılmıştır. Alan çalışmasındaki örneklem grubunun çoğunluğu, çalışma alanı ve yakın çevresinde çalışan bireylerden oluşmuştur. Alandaki resmi kurumların sayısının fazla olması çalışmaya katkı sağlayan kamu çalışanlarının sayısının fazla olmasını beraberinde getirmiştir. Ayrıca, örneklem grubunun çoğunluğu yirmi yıldan fazla süredir Çorum’ da ikamet eden yerlilerden oluşmuştur. Dolayısıyla, çalışma Çorum kent merkezini uzun yıllardır deneyimleyen bireylerin algısındaki kentin imgelenebilirliğini ortaya koyması bakımından değer ve önem taşımaktadır. Kimlik ve anlam olgularını analiz etmeye yönelik kullanıcıların kent merkezine karşı geliştirdiği ziyaret davranışı ve hafızalarında Çorum kentinin hangi özellikleriyle yer ettiği ve kentin hangi özelliklerinin imgeleşerek anlamlandırıldığı çözümlenmek istenmiştir. Teori kapsamında yapı olgusunu analiz etmeye yönelik kullanıcıların Çorum kent merkezinde yönünü rahatlıkla bulup bulamadıkları ve kolay biçimde yol tarifi yapıp yapamadıkları belirlenmek istenmiştir. Ayrıca, kentlilerin yol tarifi yaparken çevrede gördükleri hangi öğelerden faydalandıkları belirlenmek istenmiştir. Son olarak, katılımcılardan Çorum kent merkezi için bir harita çizmeleri istenmiştir. Çevresel algının bilişsel boyutu, biliş haritalarına yansıyan görsel bileşenler ve açık uçlu sorulara alınan yanıtlarla birlikte değerlendirilmiştir. Bulguların analiz edilmesiyle, Çorum kent merkezinin çevresel algısı çözümlenmiştir. Alan araştırmasından elde edilen sonuçlara göre, kent merkezinin kentli için alışveriş bakımından sunduğu mekanlar ve iş potansiyeli yüksek bir bölge olması ziyaret edilmesinin ana sebepleridir. Dolayısıyla kent merkezi kentlinin ticari gereksinimlerini karşılarken sosyalleşme bakımından kamusal mekanların yetersiz olduğu belirlenmiştir. Kentin sosyal anlamda imgelenebilirliğine olumlu yönde katkı yapabilmek için kamusal mekanların artırılması bir çözüm olabilir. Kent merkezi kentlinin çevresel algısında daha çok kültürel miras öğeleriyle yer etmiştir. Somut olmayan kültürel miras öğeleri içinde öne çıkan leblebi, ekonomiye önemli düzeyde katkı sağlaması ile ilişkilendirilebilir. Somut kültürel miras öğeleri içinde ise öne çıkan Saat kulesi, katılımcıların çevresel algısında önemli düzeyde anlam kazanmakta ve imgeleşmekte sonucuna varılabilir. Kentte kültürel miras bileşenlerinin öne çıkması, kentin geçmişinin günümüze aktarılabildiğini göstermektedir. Dolayısıyla katılımcılar tarafından izlerin imgeleşerek anlamlandırıldığı sonucuna varılmıştır. Saat kulesinin taşıt trafiği ile çevrelenmesi, kent merkezinin sosyal niteliğini zayıflatan bir unsur olarak görülmüştür. Dolayısıyla, kent merkezinin sosyal niteliğinin geliştirilmesine yönelik saat kulesi çevresinin taşıt trafiğinden izole edilmesi ve kenti besleyen bir meydan olarak işlevlendirilmesi önerilmiştir.
Keywords : Çevresel Algı, Çevresel İmgelem, İmgelenebilirlik Teorisi, Okunabilirlik, Bilişsel Haritalama