1902 Tarihli Kiril Harfli Kırım Tatarca Bir Sözlükteki Söz Varlığı

Authors : Bülent Hünerli

Pages : 247-259

Doi:10.20304/humanitas.1396175

View : 57 | Download : 73

Publication Date : 2024-03-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyat geleneği bakımından Türkiye sahası ile önemli ortaklıkları bulunan Kırım Tatarları, aslında eski bir sözlükçülük geleneğine sahiptir ve süreç içerisinde çok değerli Kırım Tatarca sözlükler yayımlanmışlardır. Bu sözlükler büyük oranda genel amaçlı olduğu gibi terim sözlüklerini de içermektedir. Kırım Tatarlarınca ilk Kırım Tatarca sözlük ve eser olarak Kodeks Kumanicus kabul edilmektedir. 13-14. yüzyıllarda yazılan bu eser Türkoloji çalışmalarının vazgeçilmez kaynaklarından biridir. Daha sonraki yıllarda da değerli Kırım-Tatarca sözlükler hazırlanmıştır. 19. yüzyılın sonlarına doğru ise Kısa Rusça-Tatarca Sözlük (Kırım Ağzı) adlı bir eser daha basılmıştır. Bu sözlük Kırım’a gelen özellikle Rus turistler ve Kırım Tatarcayı iyi bilmeyen yerli halk için yazılmıştır. Eserin giriş kısmında sözlük hakkında çeşitli bilgiler verilmiştir: Sözlükteki kelimelerin yaklaşık 2/3’ü konuşma dilinde kullanılan kelimelerden meydana getirilmiştir. Sözlük kısmının dışında Kırım Tatarca başlıca gramer kurallarına ve kalıp ifadelere-cümlelere de yer verilmiştir. Bu sözlükte Kırım Tatarca kelimeler, Kiril alfabesiyle yazılmıştır. Kırım Tatar arasında Arap alfabesinin kullanıldığı bir dönemde Kiril harfli böyle bir eserin basılması son derece dikkat çekicidir. Bununla beraber Kırım Tatarca kelimelerin Kiril alfabesiyle yazılması, Kırım Tatarcadaki bazı sesleri ifade etme konusunda zorlayıcı olmuştur. Sözlük nihayetinde bir “rehber sözlük” niteliğini taşımaktadır. Çalışmamızda bu sözlüğü tanıtıp söz varlığı açısından inceleyeceğiz.
Keywords : Kırım Tatar, Sözlük, Söz varlığı, Kiril alfabesi