DİLBİLİMDE ÖZNE VE YÜKLEM İLİŞKİSİNİN MATEMATİKSEL BOYUTU

Authors : Özge Sinem İmrağ

Pages : 189-200

Doi:10.20304/humanitas.1493753

View : 107 | Download : 93

Publication Date : 2024-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Dil, insanlar arasındaki iletişimin temel aracıdır ve insanların günlük yaşamlarında olayları, düşünceleri ve duyguları ifade etmek ve anlamlandırmak için başvurdukları temel yapı taşıdır. Dilin yapısal ögelerinden biri olan özne ve yüklem, cümlelerin temel bileşenlerini oluşturur ve birlikte anlamı tamamlarlar. Matematikteki fonksiyon kavramı, dilde ortaya çıkan özne ve yüklemin mantık ilişkisini anlamak için bir model sunar. Matematiksel mantıkta bir önerme P(x) şeklinde ifade edilir. Bu önerme dilbilim düzlemine uyarlandığında P(x) formülündeki \"P\" yüklemi, \"x\" ise özneyi temsil eder ve bunlar değişkenler olarak kabul edilir.\"x\" değişkenine atanan değerler, \"P\" yükleminin değişmesine neden olur. Dolayısıyla, yüklemin ifade ediliş biçimi özneye bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu durum, matematikteki fonksiyon kavramıyla benzerlik taşır. Fonksiyonlar, girdileri belirli bir çıktıya dönüştüren dönüştürücü araçlar olarak düşünülebilir İlgili bağlamda, \"x\" ve \"y\" değişkenleri arasında bağlantı kurulduğunda, \"x\" değişkeni değiştikçe \"y\" değişkeni de değişir ve \"y\", \"x\" değişkeninin bir fonksiyonu olarak adlandırılır. Bir önermede - ya da daha geniş bir çerçevede bir tümcede - özne değiştikçe yüklem de değişeceği için yüklemler, öznelerin bir fonksiyonu olarak nitelendirilebilir. Örneğin Almancada öznesi ich olan bir tümcenin yüklemi komme şeklinde ifade edilirken, öznesi wir olan bir tümcenin yüklemi kommen şeklinde ifade edilmelidir. Bu duruma başka bir örnek olarak ise dil bilgisel olumsuzluk kavramı gösterilebilir. Öznesinde “hiç kimse” veya “hiçbir” gibi mantıksal niceleyicilerin bulunduğu tümcelerde Almanca ve İngilizcede yüklem olumlu yargı taşıyacak şekilde oluşturulurken, Türkçe ve Fransızcada yüklem olumsuz yargı taşıyacak şekilde oluşturulmaktadır. Bütün bu durumlar matematikteki sabit fonksiyon, birim fonksiyon, örten fonksiyon, içine fonksiyon gibi çeşitli fonksiyon türleri ile bağdaşmaktadır. Bu çalışmada özne ve yüklemin tekillik-çoğulluk veya olumluluk-olumsuzluk durumları bağlamında Türkçe, Almanca, İngilizce ve Fransızca arasındaki benzerlik ve farklılıklar fonksiyonlarla ilişkilendirilerek karşılaştırma yöntemiyle incelenmeye çalışılacaktır.
Keywords : Özne, Yüklem, Fonksiyon, Matematiksel Dilbilim