GELENEKSEL TÜRK OYUNLARI: İRAN ŞAHSEVEN TÜRKLERİ ÖRNEĞİ

Authors : Faruk Gün

Pages : 200-214

Doi:10.20304/humanitas.1583095

View : 67 | Download : 34

Publication Date : 2025-03-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Muhtevasında kültürel ögeleri barındıran, sözlü kültür geleneğinin yaşatıldığı alanlardan biri oyunlardır. Geçmişten günümüze aktarılarak Türk kültür ve tarihini yansıtan geleneksel oyunlar, Türk coğrafyalarında muhtelif değişim ve dönüşümlerle yaşamını sürdürmektedir. Geleneksel oyunların oynandığı Türk topluluklarından biri de İran’daki Şahseven Türkleridir. İran’ın farklı illerinde dağınık hâlde yaşayan Şahsevenlerde hatırı sayılır sayıda çocuk ve yetişkin oyunu bulunmaktadır. Yetişkinler arasında oynanan oyunların bir kısmı Şahsevenlerin yakın zamana kadar göçebe anlayışı benimsemelerinden dolayı bir nevi savaş talimi anlayışıyla oynanmaktadır. Dolayısıyla Şahsevenlerin oyunlarında sosyal hayatın izlerinin bulunması, işlev olarak hoşça vakit geçirmek, eğlenmek gibi hususların yanı sıra her an savaşa hazır bir toplum yapısının varlığıyla oyun ve kültür ilişkisinin iç içe geçtiğini göstermektedir. Şahsevenlerde Türk dünyasının ortak oyunlarından aşık oyununun muhafaza edilmesi, yaylak ve kışlak anlayışına uygun oyun araçlarının tercih edilmesi ve oyunların özel günlerde icra edilmesi bölge Türklerinin oyunlarının incelenmesini zorunlu hâle getirmiştir. Bu zorunluluğun diğer sebebi de Şahsevenlerin halk bilimiyle ilgili nicelik olarak yeterli çalışmanın olmamasıdır. Bu noktada Şahseven oyunlarının ele alındığı çalışmada, oyunların kültür ve yaşam tarzıyla olan ilişkisi irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden etnografik desen modelinden ve veri toplama yöntemlerinden gözlemle görüşme tekniğinden istifade edilmiştir. Çalışmada incelenen oyunların Şahsevenlerin sosyal hayatına ışık tutmakla birlikte oyun muhtevasında bulunan şiir, tekerleme, müzik, dans ve savaş talimi ögeleriyle onların tarihî köklerini yansıttığı tespit edilmiştir.
Keywords : İran, Türk, Şahseven Türkleri, Gelenek, Oyun