MİTİK DÜŞÜNCENİN KLASİK TÜRK ŞİİRİNE YANSIMASI: KÖPEK

Authors : Nagihan Baysal Yurdakul, Kadriye Hocaoğlu Alagöz

Pages : 93-106

Doi:10.20304/humanitas.1585178

View : 96 | Download : 61

Publication Date : 2025-03-20

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan, doğanın bir parçası olarak varlığını sürdürebilmek için çevresindeki tüm canlılarla etkileşim kurmuştur. Doğadaki uyum ve dengede kendine bir yer edinebilmek adına diğer canlıları tanımış, ilişkiler geliştirmiştir. Bu süreçte, insanoğlu kendini doğada konumlandırabilmek için hayvanları gözlemlemiş; kimi zaman taklit etmiş kimi zaman da onlardan uzaklaşarak canlıları ötekileştirmiştir. Konargöçer yaşam tarzına sahip toplumlar arasında yer alan Türkler, doğayla kurdukları yakın ilişki nedeniyle, yerleşik toplumlara göre doğayı anlamlandırmada daha ileri bir konuma sahip olmuşlardır. Avcılık ve hayvancılıkla geçimlerini sağlayan Türkler için, hayvanları tanımak ve onlara anlam yüklemek temel bir ihtiyaç hâline gelmiştir. Bu bağlamda bazı hayvanlarla güçlü bir yakınlık hissetmiş, bazılarına ise mesafeli bir duruş sergilemişlerdir. Çalışmanın merkezinde yer alan köpek, Türk kültüründe hem sevilen ve saygı duyulan bir dost hem de zaman zaman dışlanan bir varlık olarak iki yönlü değerlendirilmiştir. Köpek, olumlu ya da olumsuz görülmesinden bağımsız olarak geleneksel Türk dünya görüşü ve buna bağlı inanç yapılarında kendine önemli bir yer edinmiş; Türk kültüründe derin sembolik bir anlam ifade etmiştir. Kültürel olarak böylesine anlam yüklü bir varlığın, diğer kültürel unsurlara etki etmemesi imkânsızdır. Makalede amaç, Türklerin ehemmiyet verdikleri bir canlının edebî metinlerde nasıl ele alındığını, gerçek anlamların yanı sıra edebî sanatlarla hangi benzetmelere konu olduğunu tespit edebilmektedir. Elde edilen malzemenin çokluğu dolayısıyla anlamsal göstergeler ön planda tutulmuş; çalışmanın içeriği sadece divanlar ile sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda klasik Türk şiirindeki edebî metinler incelendiğinde “köpek”, “seg”, “it” ve “Kıtmîr” gibi pek çok kelimeyle Türk kültüründe önemli bir yer edinmiş bir canlının şiirlerde de sıklıkla anıldığı tespit edilmiştir.
Keywords : Köpek, Geleneksel Türk Dünya Görüşü, Klasik Türk Şiiri, Türk İnanç Sistemi