Bir Yöntem Karşılaştırması: Türkçe Sözlük- Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti

Authors : Tuna BEŞEN DELİCE, Gönül ERDEM NAS

Pages : 688-708

Doi:10.21733/ibad.633726

View : 21 | Download : 9

Publication Date : 2019-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlük hazırlama yöntemleri üzerinde duran ve bir dile veya o dilin değişik alanlarına ait sözleri bilimsel yöntemlerle belirleyen sözlük bilimi (lexicography, lexicology) çalışmaları, Türkiye Türkologlarının evrensel ölçütler bağlamında üzerinde çok çalışma yapmadığı bir alandır. Türkiye'de kapsam bakımından en büyük sözlük çalışması, sayısı yetmiş bini aşan söz varlığı ile Türk Dil Kurumu tarafından çıkarılan Türkçe Sözlük 'tür. Azerbaycan Türkçesinin en kapsamlı sözlüğü de Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti 'dir. Bu çalışmada her iki dilin büyük sözlükleri, yöntem bakımından karşılaştırılmış ve evrensel sözlük hazırlama yöntemlerine göre sözlükler değerlendirilmiştir. İncelemede; Sözlüklerin Biçim Özellikleri, Sözlüklerde Madde Başı Gösterimi, Sözlüklerde Madde Başı Birleşik Sözcüklerin Gösterimi, Sözlüklerde Dilbilgisel Özellikler (fiilerin dilbilgisel gösterimi, sözcük türü işaretçilerinin gösterimi, sözlüklerde sesbilgisel özelliklerin gösterimi), Sözlüklerde Terim Anlamlı Sözcüklerin Kullanıldığı Alanların Gösterimi,  Sözlüklerde Alıntı Sözcüklerin Gösterimi,  Sözlüklerde Kullanılan İşaretlerin Gösterimi, Sözlüklerde Madde Başlarının Kullanımıyla İlgili Bilgiler başlıkları altında iki sözlük ayrıntılı ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çıkan sonuçlar, evrensel ölçütler esasında değerlendirilmiş, sözlüklerin güçlü ve zayıf  yönleri yine aynı ölçütlere dayandırılarak belirlenmiştir. Çalışmadaki amaç, Türkçenin lehçelerinde sözlük hazırlama yöntemlerinin ne gibi ölçütlere dayandırıldığını tespit etmek ve bu ölçütlerin kendi içinde ve birbirleriyle bir koşutluk veya karşıtlık içerip içermediğini ortaya koymaktır. Bu sebeple Türkçenin, Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi lehçelerinin sözlükleri incelenmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar çalışmanın sonunda ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.
Keywords : Sözlük Bilimi, Türk Dili, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi