Hallâc-ı Mansur’un Yargılanma Sürecinin Değerlendirilmesi

Authors : Akif DURSUN

Pages : 63-102

Doi:10.46231/akademiar.688060

View : 28 | Download : 13

Publication Date : 2020-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Hallâc-ı Mansur, daha yaşadığı çağda tartışma konusu olan güçlü bir sûfî şahsiyettir. Döneminde sûfîler arasında etkili olduğu gibi halk kitleleri arasında da etkili olmuştur. Sözleri ve davranışları dönemin uleması ile mutasavvıfları arasında tartışmaya yol açarken, dönemin olayları nedeniyle teyakkuzda olan devlet erkânı arasında da huzursuzluğa neden olmuş; bu sebeple H. 301 yılında tutuklanmış, yargılanmış, sekiz yıl hapiste ve gözetim altında tutulmuş, H. 309 yılında da devrin veziri Hamid b. Abbas tarafından yeniden mahkeme kurularak başkanlığını Malikî Kadı Ebû Ömer’in yaptığı bir heyet tarafından idama mahkûm edilmiştir. Hallâc idam edildikten sonra hakkındaki tartışmalar bitmediği gibi daha da artmıştır. Daha sonra gelen fakihlerin çoğunluğu idam kararını doğru bulmuş; sûfîler ise haksız bulmuştur. Bununla birlikte idam kararını haklı bulmayan fakihler olduğu gibi, idam kararını doğru bulan sûfîler de vardır. İdam kararını doğru bulan fakihler, Hallâc’ın sözlerini de değerlendirmekle birlikte, büyük oranda yargılayan mahkeme heyetinin fakihlerden oluşmasına ve onların bu husustaki oybirliğine, ayrıca dönemin fakihlerinin bu karara itiraz etmeyişlerine atıfta bulunmuşlardır. Bu makalede Hallâc’ın hayat hikâyesine değinildikten sonra özellikle mahkeme süreci ve hakkında söylenenler olabildiğince nesnel şekilde aktarılarak, yargılama süreci ve verilen hüküm hakkında değerlendirme yapılmıştır.
Keywords : Hallac, enel hak, hulûl, zındık, Ebû Ömer