Ebû Hanîfe ve Gazzâlî'de Küllî Fıkıh Vizyonu

Authors : Bünyamin KORUCU

Pages : 9-35

Doi:10.46231/akademiar.816047

View : 27 | Download : 13

Publication Date : 2020-12-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Allah’ın varlığı ve birliği (tevhîd) ilkesi üzerine inşâ edilen İslam hakikat anlayışı varlığın mutlak Bir ile olan ilişkisini görmek ve cümle varlığı mutlak Bir’e ircâ edebilmek için gerekli bakış ve tasavvurlar sunar. Bu ilkenin doğal neticesi olarak bilgide birlik ideali de bilgiyi nihâî anlamda tek bir gâyeye odaklar. Bu gâye önce kendilik bilgisi anlamında “ma’rifetü’n-nefs” ve bu bilgi aracılığı ile elde edilecek olan “ma’rifetullah” bilgisidir. Nübüvvet asrındaki aslî-küllî kullanımı itibariyle bütüncül din bilgisini temsil eden “fıkıh” bu tasavvurun kavramsal ifadesi olarak anlaşılmıştır. Sonraki asırlarda insan için bilmeye konu olan mesâilin ayrıştırılarak farklı ilim dallarının hususi araştırma alanlarına dönüşmesinden sonra zuhûr eden bilgide bütünlüğün kaybı problemi hicri birinci asırdan itibaren islâm mütefekkirlerini meşgul etmiştir. Mezkûr problemin çözümüne yönelik teklifler arasında Ebû Hanîfe’nin küllî fıkıh tasavvuru ve onunla aynı vizyonu paylaşan Gazzâlî’nin getirdiği açılımlar Müslüman tefekkürü derinden etkilemiştir. Bu çalışmada bilgide bütünlük sorunu fıkhın aslî-küllî anlamına ircâ problemi özelinde Ebû Hanîfe ve onun küllî fıkıh tasavvurunu sistemli ve tutarlı bir söyleme kavuşturan fakîh olarak takdim edilen Gazzâlî üzerinden ele alınmıştır.
Keywords : Fıkıh, Nefs, Ma'rifet, Ma'rifetünnefs, Ma'rifetullah, Küllî Fıkıh Vizyonu