Çuvaş Halk Anlatılarında Evin ve Ailenin Koruyucu Güçleri

Authors : Cemalettin YAVUZ

Pages : 59-81

View : 34 | Download : 17

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Çuvaşların geleneksel kültüründe –diğer Türk topluluklarına paralel biçimde- bireyin, ailenin, evin, hayvanların, köyün, doğanın ve insan hayatında bir şekilde yer bulan her olgunun bir sahibi/koruyucusu vardır. İyi ve kötü ruhlar şeklinde sınıflandırabileceğimiz bu güçler, insan hayatının ve dünya düzeninin korunmasına, devam ettirilmesine, karşılaşılan güçlüklerin giderilmesine ya da yasakları ihlal edenlerin cezalandırılmasına hizmet etmektedirler. Çuvaşların geleneksel dininde bu kutsal güçler ırǐlar (iyi olanlar) ve usallar ya da hayarlar (kötü ya da zararlı olanlar) olarak bölümlenebilmektedir. Ev ve aile hayatının düzenlenmesinde ve korunmasında da birtakım roller üstlenen özel güçler bulunmaktadır. Çünkü ev ve aile, geleneksel toplumlarda bireysel ve toplumsal yaşamın temeli olmanın yanında kâinatın mikro ölçekteki bir modelini teşkil etmektedir. Bu nedenle evin ve ailenin yaşatılması, evrendeki kozmosun da sürdürülmesi anlamına gelmektedir. Ev ve ailenin korunup yaşatılmasında görevli kutsal güçler, Çuvaşlara da bazı sorumluluklar yüklemektedirler. Bu sorumlulukların ve kuralların ihlali birtakım felaketlere ve musibetlere yol açmaktadır. Bu kutsal güçler arasından ev ve aile ile ilgili olan h rsurt , iye ve yrh adı verilen tanrısal güçler etrafında da mit, efsane, inanış ifadesi gibi birçok halk anlatısı meydana gelmiştir. Bu çalışmada söz konusu güçler, çeşitli türdeki halk anlatılarına dayanılarak, özelde Çuvaşların geleneksel dünya görüşü, genelde Türk mitolojisi bağlamında ele alınıp incelenmiştir. Çalışmanın sonunda, geleneksel Çuvaş toplumunda evin ve ailenin korunup yaşatılmasının evrendeki kozmosun sürdürülmesi anlamına geldiği; ele alınan üç tanrısal ruhun da dişi olarak tasavvur edildiği, üçünün de ateş ve ocak kültüyle ilişkili olduğu, bunlardan özellikle ikisinin -hrtsurt ve yrh- canlılık, üretkenlik ve ailenin/soyun devamlılığı bağlamında yer-su ruhlarıyla güçlü bağlara sahip olduğu sonucuna varılmıştır. 
Keywords : Çuvaşlar, halk anlatıları, aile, inanışlar