ГАЯЗ ИСХАКЫЙ ӘСӘРЛӘРӘ ХХI ГАСЫР ТАТАР СӘХНӘСЕНДӘ

Authors : Mileuşe KHABUTDİNOVA

Pages : 35-62

Doi:10.47089/iuad.1285416

View : 45 | Download : 46

Publication Date : 2023-07-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Мәкаләдә татар сәхнәсендә Гаяз Исхакый әсәрләренең куелыш тарихы буенча фактлар системалаштырыла. «Гаяз Исхакый һәм театр» темасы үзенең чиксез тирәнлеге белән фәнни мәйданда аерылып тора. Әлеге тема турында озак фикер йөртергә мөмкинлек туа. Бөек татар язучысы әсәрләренең сәхнәләштерү традицияләре театрның үсеше белән тирән бәйләнештә булганы ачык күренә. Әгәр беренче театр куелышларында режиссерлар темалар һәм образларны эшләүдә «автор артыннан» барсалар, тора-бара, төрле театраль стилистикасындагы иҗади экспериментлар юлына басалар. Гаяз Исхакый әсәрләренең татар сәхнәсендә сәхнәләштерү тарихы үз эченә ике этапны ала: 1); 1906 – 1923 еллар; 2); 1990дан – хәзерге көнгә кадәр. Татар театры үсеш алган саен үзгәрә бара, әмма иҗат әһелләре һәм тамашачыларның бөек язучы мирасына кызыксынуы үзгәрми. Г.Исхакый мирасын пропагандалауга татар сәхнәсендә режиссерлар Празат Исәнбәт insert ignore into journalissuearticles values(1927 – 2001);, Ренат Әюпов insert ignore into journalissuearticles values(1964 елда туган);, Фәрит Бикчәнтәев insert ignore into journalissuearticles values(1962 елда туган);, Айдар Җаббаров insert ignore into journalissuearticles values(1991 елда туган); зур көч салганнар. Празат Исәнбәтнең иҗат портфелендә – Г.Исхакыйның «Зөләйха» insert ignore into journalissuearticles values(1993);, «Брачный контракт» insert ignore into journalissuearticles values(1994);, «Җан Баевич» insert ignore into journalissuearticles values(1995); спектакльләре. Фәрит Бикчәнтәев язучының прозасы белән кызыксынды. Ул «Көз» insert ignore into journalissuearticles values(1993);, «Курчак туе» insert ignore into journalissuearticles values(2009); спектакльләрен куйды. Режиссер Ренат Әюпов та Гаяз Исхакый иҗаты белән тыгыз элемтәдә. Ул аның прозасын сәхнәләштерүдә зур тәҗрибә туплаган: «Кәләпүшче кыз insert ignore into journalissuearticles values(2002);, «Остазбикә» insert ignore into journalissuearticles values(2005);, «Сөннәтче бабай» insert ignore into journalissuearticles values(2005, 2021);, «Кәҗүл читек» insert ignore into journalissuearticles values(2018);. Чын революцияне, постмодернистик манерада спектакльләр куеп, яшь режиссер Айдар Җаббаров ясады. Ул, язучының башлангыч чорында язылган әсәрләренә нигезләнеп, ике спектакль тудырды: «Тормышмы бу?!» insert ignore into journalissuearticles values(2018);, «Ул әле өйләнмәгән иде» insert ignore into journalissuearticles values(2022);.
Keywords : Татар әдәбияты, татар театры, Празат Исәнбәт, Ренат Әюпов, Фәрит Бикчәнтәев, Айдар Җаббаров