ALTIN ORDA DÖNEMİ YERALTI MEZAR YAPILARI

Authors : Münteha Arabalı Tatar, Nuran Pilehvarian (kara)

Pages : 93-130

Doi:10.47089/iuad.1544643

View : 126 | Download : 86

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Altın Orda döneminde inşa edilmiş türbeler içerisinde yeraltı türbeleri/ mezar yapıları önemli bir yer tutmaktadır. Altın Orda coğrafyası, yönetim merkezi İdil boyu olmakla beraber batıda Prut Dinyester havzasından doğuda İrtiş’e kadar uzanan geniş bozkırlara yayılmakta, Harezm, Kırım ve Kafkaslar gibi köklü geçmişe sahip farklı bölgeleri içerisinde barındırmaktadır. Altın Orda toprakları, 4. Yüzyıldan itibaren Hunlar, Göktürkler, Hazarlar, Peçenekler, Kıpçaklar (Kumanlar), Bulgarlar ve Altın Orda gibi çeşitli Türk boylarının ve devletlerinin hüküm sürdüğü bir coğrafya olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk boylarının, İslamiyet öncesi dönemde kitleler halinde Orta Asya bozkırlarından Avrupa yönüne göç ettikleri bilinmektedir (Taşağıl, 2015: 25-26). Türklerin İslamiyet’i kabul süreçleri, bir Türk-Moğol devleti olarak Altın Orda yönetiminde bulunan farklı halkların gelenekleri, dini kabulleri vb. faktörler devletin yayıldığı topraklarda farklı mimari yapıların, bezeme tekniklerinin gelişmesine olanak sağlamış olmalıdır (Arabalı Tatar, t.y.). Altın Orda Devleti\\\'ndeki defin uygulamalarının analizi, çeşitli dini ve tarihi etkilerin zengin bir dokusunu ortaya koymaktadır. İslamiyet’in devletin resmi dini olmasına rağmen, kültürel çeşitliliğin ve geleneksel uygulamaların devam ettiği görülmektedir. Altın Orda döneminde türbelerin mimari evrimi, özellikle de yeraltı örnekleri, Türk ve İslam mimari geleneklerinin eşsiz bir sentezini temsil etmektedir. İdil bölgesindeki yeraltı mezarlarının diğer bölgelere kıyasla yaygınlığı, bunların önemini vurgulamaktadır. Bazı yapılar yer üstü kubbesiyle geleneksel formunu korurken, diğerleri tamamen yer altındadır. Altın Orda dönemi yeraltı türbeleri çoğunlukla tuğla ile inşa edilmiş, kubbeli ve kare planlı kurgusuyla kurgandan türbeye geçiş örneği olarak sayılan geç dönem örnekleri olması açısından önemlidir.
Keywords : Altın Orda, Mezar, Yeraltı, Türbe, Kurgan