HEIKKI PAASONEN VE CSUVAS SZÓJEGYZÉK’TE ETİMOLOJİ

Authors : Vildan Çakmak

Pages : 157-175

Doi:10.47089/iuad.1566325

View : 60 | Download : 51

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Csuvas Szójegyzék, Heikki Paasonen tarafından ilk kez parçalar hâlinde Nyelvtudományi Közlemények dergisinin 37. ve 38. sayılarının ekler bölümü olarak yayımlanmış bir Çuvaşça sözlüktür. Sözlük daha sonra bu parçaların birleştirilmesiyle 1908 yılında tek parça hâlinde yayımlanmıştır. 1950 yılında ise sözlüğün Türk Dil Kurumu tarafından yapılan çevirisi ve 1974 yılında da András Róna-Tas’ın eklediği bir ön sözle tıpkıbasımı yayımlanmıştır. Csuvas Szójegyzék, H. Paasonen’in alan gezilerinin bir ürünü olduğundan Çuvaşçanın ağız bilimi için çok önemli bir malzeme sunar. Bunun yanı sıra Çuvaş folklor metinlerinden birçoğunu içermesi, sözcüklerin çoğunlukla ayrıntılı biçimde tanımlanması gibi birçok açıdan da bu sözlük önem arz etmektedir. Paasonen, sözlüğündeki çoğu sözcüğün etimolojisi hakkında da bilgi vermeye çalışmıştır. Bu açıdan sözlük, kısmen etimolojik olarak da kullanılabilmektedir. Paasonen’in sözlüğünde sözcüklerin etimolojileriyle ilgili verirken kullandığı yöntem; sözcük yabancı kökenliyse kaynak biçimin gösterilmesi, eğer sözcük Türkçe açıklanabiliyorsa Türk dillerindeki denkliklerinin sıralanması ve türev sözcüklerin kök sözcüğün altında girintili olarak verilmesi şeklindedir. Ancak sözlükte, sözcüklerin etimolojilerini göstermek için başka yöntemler de uygulanmıştır. Dönemin kaynak kısıtlılığına rağmen Csuvas Szójegyzék’te yer alan etimolojilerin çoğu bugün hâlâ geçerlidir. Bu nedenle sözlükte verilen etimolojik bilgiler oldukça önemlidir. Bu çalışmada Paasonen’in Csuvas Szójegyzék’te sözcüklerin etimolojilerini gösterirken ne gibi yöntemler kullandığı üzerinde durulacaktır.
Keywords : Heikki Paasonen, Csuvas Szójegyzék, sözlük, etimoloji.