ON İKİ HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ VE ÇUVAŞ KÜLTÜRÜNDEKİ İZLERİ

Authors : Durmuş Arık

Pages : 131-156

Doi:10.47089/iuad.1585763

View : 569 | Download : 186

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkler çok eski zamanlardan itibaren takvimlerinde yılları belirlemede hayvan adlarından yararlanmıştır. Türk kültüründe hayvanlara verilen önem ve hayvanlarla ilgili inanışlar Türklerin kullandığı takvime de yansımıştır. Türk kültüründe yılların hayvanlarla temsil edilmesi “on iki hayvanlı takvim”in oluşmasını sağlamıştır. Bu takvim, Türk topluluklarının eski zamanlardan bu yana en çok kullandıkları takvim sistemi olmuştur. Günümüzde hâlâ Türk kültüründe on iki hayvanlı takvimin kullanımı görülmekte, kimi Türk topluluklarında da bu takvimin etki ve izleri sürmektedir. Türk topluluklarında son zamanlarda bu takvim daha çok halk takvimi olarak anılmaktadır. Bu takvimde yer alan ve yılları belirten hayvanlar Türk toplulukları arasında bazı küçük farklılıklarla sırasıyla şu şekildedir: Sıçan/Fare, İnek, Pars, Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, Köpek ve Domuz. Türklerde hayvan adlarıyla belirlenen bu yıllarla ilgili çeşitli inanışlar ya da kehanetler de ortaya çıkmıştır. Bu yılların; doğan çocuğun kişiliğini, karakterini ve geleceğini etkileyeceğine inanılmıştır. Bazı yıllar bahtlı veya kutlu, bazı yıllar ise zor yıllar ya da yokluk yılları olarak nitelendirilmiştir. Türk toplulukları kullandıkları bu takvimi zamanın şartlarına uyarak yabancı medeniyetlerdeki takvimle değiştirmişlerdir. Buna rağmen halk arasında on iki hayvanlı takvim yaşatılmış, en azından bu takvim Türk topluluklarının kültüründe etki ve izler bırakmıştır. Çuvaşların atalarının da eski zamanlarda diğer Türk toplulukları gibi aynı takvimi kullandığı anlaşılmaktadır. Günümüzde diğer pek çok Türk topluluğunda olduğu gibi, Çuvaşlar arasında da on iki hayvanlı takvimin etkilerinin ve izlerinin mevcut olduğu görülmektedir. Bu makalede genel olarak Türk kültüründe on iki hayvanlı takvim ve bu takvimin Çuvaş kültüründeki etki ve izleri incelenmiş, yakın zamanlara kadar diğer Türk topluluklarında olduğu gibi on iki hayvanlı takvimin Çuvaşlar arasında da kullanıldığı görülmüştür. Yıl adlarının Çuvaş Türkçesindeki karşılıkları ile diğer topluluklar arasındaki kullanımı arasında bir ortaklık söz konusudur. Bu ortaklık her bir yıl ile ilgili inanışlarda ve uygulamalarda da bulunmaktadır.
Keywords : Türkler, Bulgarlar, Çuvaşlar, Takvim, On İki Hayvanlı Takvim