Mağrib’te Akâid Eş‘arîliğine Davet: Ebû Alî es-Sekûnî’nin (ö. 717/1317) Lahnü’l-avâm Adlı Eseri

Authors : Ahmet Selim Harputlu

Pages : 341-377

View : 109 | Download : 107

Publication Date : 2023-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Müslüman bilginler, tarih boyunca iman-küfür sınırını tayin eden elfâz-ı küfür ve dinen sakıncalı bulunan sözler hakkında eserler telif ederek, yaşadıkları toplumun din anlayışını gözler önüne sermişlerdir. Bu çalışma, Ebû Alî es-Sekûnî’nin Lahnü’l-avâm adlı eserini metin analizine tabi tutarak modern dönem çalışmalarında ihmal edilen Mağrib toplumunun din algısını çeşitli örnekler üzerinden takdim etme çabasıdır. Sekûnî’nin yaşadığı toplumu gözeterek kaleme aldığı eserindeki temel hedefi ve zihni arka planı belirlemek adına, öncelikle onun Mâlikî-Eş‘arî kimliği üzerinde durularak dini aidiyet dünyası belirlenmiştir. İmanı bir bilgi konusu olarak ele aldığı görülen Sekûnî, Lahnü’l-avam’ında Mağrib toplumunun gündelik yaşantısında açığa çıkan yaklaşık iki yüz kadar halk deyişini derlemiş, bunların tevhid düşüncesiyle bağdaşmayan veçhelerini ve küfürle ilişkili boyutlarını ortaya koymuştur. Eserde Mu‘tezile, Kerrâmiye gibi İslâm mezhepleri ile mutasavvıflar, şairler, astrologlar gibi diğer entelektüel kesimler toplum itikadını yanlış yönlendirdikleri gerekçesiyle hedef alınmıştır. Eser, iman, teşbih, tecsim, müteşâbih nasların tevili, hulûl anlayışı gibi konularda toplum inancının sahih bir yöne çevrilmesi adına akâid formunda bir Eş‘arîliğe çağrı şeklinde yorumlanabilir.
Keywords : Kelam, Eşarîlik, İman, Küfür, Astroloji