İslam Mantık Yazım Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme

Authors : Turgut Akyüz

Pages : 323-363

Doi:10.62297/idrak.1557344

View : 54 | Download : 57

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Mantık tarihi yazımı fikir ve kavramların tarihidir. Yoksa sadece tek başına müellif ve eser isimlerinin yazılması mantık tarihi yazımı olamaz. Mantık metinleri haricinde ayrıca mantık tarihi yazmak gerekli midir sorusuna verilecek cevap ise; tartışmaların ve gelişmelerin anlaşılabilmesi ve bugünkü meselelere çözüm sunulabilmesi için fikirlerin hangi şartlarda üretildiğini bilmenin gerekli olduğudur. Diğer taraftan İslam mantık tarihine dair yazılan metinlerde, belli yüzyıllardan sonra duraklamaların olduğu veya aynı fikirlerin amaçsız ve yöntemsiz bir şekilde tekrar edildiği iddiaları bulunmaktadır. İslam mantık tarihine dair bir başka problem ise günümüz bakış açısı üzerinden tarihin okunması ve neticede ilerlemeci bilim anlayışına dair çözümler aranması yahut bugün olduğu gibi klasik dönemde de farklı mantık anlayışlarının olup olmadığı gibi tartışmalardır. Bu çalışmada klasik dönemde eksik ve tekrarların bulunmasına rağmen bir sürekliliğin ve güncelliğin olduğunu, tüm eleştirilere rağmen ortak bir mantık geleneğinin bulunduğuna dair hususları, önemli ve bilinen birincil kaynakları dikkate alarak; ama ikincil kaynakları da mümkün mertebe göz ardı etmeden, farklı işlev ve çözüm arayışına bağlı olarak yazılan farklı geleneklere ait eserleri örnek vererek, ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Buradaki geleneklerin sayısı arttırılabilir veya eksiltilebilir. Yahut farklı metinler eklenebilir. Zira mantık geleneğinde bin yılı aşkın sürede üretilen fazlaca metin bulunmaktadır. Bu yüzden de bu metinlerin tümünün hatta sadece belli bir gelenekte yazılan metinlerin bile tüketilmesi kolay bir iş değildir. Diğer taraftan tasnif bir amaca yöneliktir ve konunun mahiyetini değiştirmemektedir. Burada geçmişi anlamaya yönelik bir yöntem geliştirme adına bir fikir verme gayreti gütmekteyiz. Netice itibariyle ele aldığımız gelenek ve örnek olarak seçilen metinlerin, İslam mantık tarihinde yazılan eserlere ve ele alınan konulara, geleneğin nasıl ve hangi şartlarda devam ettiğine dair bir fikir vermesi amaçlanmıştır.
Keywords : Mantık tarihi, İslam mantık geleneği, şerh, haşiye, isagoci, kipler, şemsiye, münazara, mantık eleştirileri.