İslâm Öncesi Dinî-Kültürel Olguların Kıblenin Tahvili Hususuna Yansımaları ve Kıble Ayetlerinin Sosyal-İçtimaî Boyutu

Authors : Yakup BIYIKOĞLU

Pages : 70-97

View : 15 | Download : 15

Publication Date : 2020-01-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Kıble İslam’da ibadet yönünü belirlemede önemli bir unsurdur. Böyle olmakla birlikte İslâm ümmetinin bir şiarı konumundadır. Bu çalışmada öncelikle kıblenin sözlük anlamı, terimsel anlamı ve diğer dinlerdeki sembolik boyutu üzerinde durulmuştur. Kur’ân’a bakıldığında ilk beytin Ka’be olduğuna dair deliller bulunmaktadır. Hz. İbrahim de Ka‘be’ye yönelmiş, oğlu Hz. İsmail de bu minvalde devam etmiştir. Kur’ân ayetlerinden ve tefsirlerden de anlaşıldığı üzere kıblenin Ehl-i Kitâb’ın Beyt-i Makdis’e döndürülmesi sonrasında tarihî süreçte meydana gelen tartışmalar ayetlere de yansımış, kıblenin tahviline zemin teşkil etmiştir. Tarihsel zeminde meydana gelen bu tür tartışmalar Hz. Peygamber döneminde de zuhur etmiş, Hz. Peygamber de atası İbrahim’in yöneldiği Ka‘be’ye tekrar yönelme arzusu içinde olmuştur. Hz. Peygamber’in Ka‘be’ye yönelme arzusu konusundaki hususları ve kıblenin tahvilinin arka planındaki tartışmaları Sebeb-i nüzûl rivayetlerinde görmek mümkündür. Sonuç olarak belirtilecek olursa kıble İslâm literatüründe fıkhî bir konu olmakla beraber, diğer dinlere nazaran sosyal ve içtimaî bir durum arz etmektedir. Zira İslam’da kıble sembolik özellik taşır. Kur’ân’da kıblenin ümmetin orta yolu temsil etmesi, bunun dışında kalanların ise itirazları nedeniyle sefih/beyinsiz olarak vasıflandıkları anlatılmaktadır. Sosyolojik açıdan bakıldığında Kur’ân’da belirtilen kıblenin tahvili ile İslam’ın son din olduğu, ümmetinin yükselişe geçtiği ve aşırılıktan uzak, orta yol üzerinde oluşu tescillenmiştir.  Bu nedenle İslam’da kıble, tüm insanlık için tevhit ve orta yol üzere olmanın şiarı özelliğini taşımaktadır.
Keywords : Kurân, Tefsir, Kıble, Esbâb ı Nüzûl Rivâyetleri