Hanefî Mezhebinde Nehyin Hükme Delâleti Hususunda Farklı Değerlendirme Örnekleri

Authors : Muhammed Hüsnü ÇİFTÇİ

Pages : 910-931

View : 15 | Download : 13

Publication Date : 2021-07-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlükte “bir işin yapılmamasını istemek, menetmek, yasaklamak” manasına gelen nehiy (“en-nehy”), fıkıh usulü terimi olarak, bağlayıcı biçimde fiilden el çekme, fiili terk etme talebi içeren has lafzı belirtmek üzere kullanılır. Bu yöndeki talep değişik şekillerde ifade edilebilmekte olup cumhura göre karinelerden soyutlanmış nehiy tahrîme (haram kılmaya) delâlet eder. Hanefî mezhebinde ise haramlığa hükmetmek için bu talebin kat’î olması gerekir; talebin zannî delille sabit olması durumunda fiilin tahrîmen mekruh olduğuna hükmedilir. Bununla birlikte birçok meselede, konuya ilişkin muhtelif delil ve karinelerin bulunması sebebiyle mezhep içinde farklı değerlendirmeler yapılabilmiştir. Bu çalışmada, “nehiy”, “haram” ve “mekruh” terimlerinin usûl-i fıkıh ilminde yer alan kavramsal tartışmalarından çok, Hanefî mezhebinde bu kapsamdaki bazı fürû-ı fıkıh meseleleri hakkında zaman içinde yapılan farklı değerlendirmeler müşahhas örnekler üzerinden incelenecektir. Özellikle Hanefî mezhebi imamlarının sözlerinde yer alan nehiy ifadelerinin zaman içinde farklı algılandığı; bir kısmı tarafından tenzihen veya tahrimen mekruh bazılarınca da haram olarak telakki edildiği tespit edilmiştir. Bu sebeple mezhep içindeki bazı fakihlerin zaman zaman cumhurun görüşüne meylettikleri görülmüştür. Bu bağlamda mezhep içindeki farklı düşüncelerin arka planındaki asıl sâikin ne olduğu konusu incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords : İslam Hukuku, Nehiy, Delâlet, Tahrimen Mekruh, Tenzihen Mekruh