Nazzâm’a Göre Cevher-i Ferdin (Atom) Bölünebilme Poblemi

Authors : Selim GÜLVERDİ

Pages : 53-68

Doi:10.5281/zenodo.7513146

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2023-01-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Kelâmcılar, Allah-âlem ilişkisini izah etmek adına oluşturdukları kozmolojiyi cevher-araz kavramları üzerinden ele almışlardır. Mu‘tezile ve Ehl-i sünnet kelâmcıları cismin, atom, ‘cevher-i fert, cüz-ü lâ- yetecezzâ’ şeklinde ifade ettikleri cevher ve arazdan oluştuğunu savunmuşlardır. İslam düşünce tarihinde cevher-i ferd düşüncesi 3. ve 4 insert ignore into journalissuearticles values(9. ve 12.); yüzyıllar arasında genel kabul gören bir âlem tasavvuru haline gelmiştir. Ancak Mu‘tezilî kelâmcı Ebû İshâk İbrâhîm b. Seyyâr en-Nazzâm, insert ignore into journalissuearticles values(ö. 230/845); “uzun, geniş ve derin şey” olarak ifade ettiği cismin, sınırlı sayıda değil aksine sonsuzca dek bölünebileceğini savunmuştur. Kelâmcıların, cevher-araz düalizmi temelinde savundukları bölünemeyen cevher atomculuğunu reddeden Nazzâm, âlemin yapısının tek bir öğeye indirgenmesini isabetli görmemiş ve tamamen farklı bir âlem anlayışı ortaya koymuştur. Mu‘tezilî ve Eş‘arî kelâmcılar, cevher-i ferdin bölünebileceğini savunmanın âlemin ezeliliği anlamına geldiğini ileri sürerek Nazzâm’ı sert bir dille eleştirmiş ve küfürle itham etmişlerdir. Nazzâm, cevher-i ferdin bölünemeyeceğini iddia etmenin Allah için acziyet ifade etmek anlamına geleceğini belirterek kendisine yöneltilen eleştirilere cevap vermiştir. Cevher-i ferdin bölünebileceğini kabul etmekle ortaya çıkan problemi “tafra” teorisiyle aşmaya çalışan Nazzâm, cevher anlayışına karşı kendine özgü bir âlem tasavvuru geliştirmiştir. Bu çalışmada cevher-i ferdin bölünebileceğini savunan Nazzâm’ın ileri sürdüğü argümanlar üzerinde durarak hangi gerekçelerle bu sonuca ulaştığı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Keywords : Kelam, Cever i Ferd, Atom, Nazzam, Tafra