İstiâre-i Mekniyyenin Tanım ve Kapsamı İle İlgili Tartışmalar Üzerine Bir Mülahaza

Authors : Mehmet Emin GÜZEL

Pages : 268-289

Doi:10.5281/zenodo.7513455

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2023-01-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Teşbîh ilişkisi üzerine kurulan ve mecâzın bir türü olan istiâre, beyân ilminin en önemli ve en problemli konularından bir tanesidir. İstiâre sanatının müşebbehün bihin düşmesi sonucu oluşan kısmına istiâre-i mekniyye denir. Belâgat âlimleri, Kur’ân âyetlerinde, Hz. Peygamber kelamında ve pek çok edebî metinde örnekleri bulunan bu sanatın tanımı ve kapsamı hakkında kafa yormuş, pratikteki uygulamasında hemfikir olsalar da teorik arka planı hakkında ciddi tartışmalara girmişlerdir. Bu çalışmada öncelikle Sekkâkî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 626/1229);, Sekkâkî öncesi ve Sekkâkî sonrasında öne çıkan belâgatçıların konuyla ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Bu bağlamda Cumhûrun, Sekkâkî’nin, Hatîb el-Kazvînî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 739/1338); ve İsâmuddîn İsferâyî’nin insert ignore into journalissuearticles values(ö. 945/1538); görüşü olmak üzere İstiâre-i mekniyenin tanımı ile ilgili öne çıkan dört görüşe yer verilmiştir. Konuyla ilişkisi bağlamında görüşlerine yer verilen dilcilerin mecâz ve genel istiâre anlayışlarına da yer verilmiştir. Sonuç bölümünde istiâre-i mekniyyenin tanımına dair tespit edilen dört farklı görüşün genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirme sonucu istiâre-i mekniyyeye dair yapılan bu tanımların, mecâz tanımı veya genel istiâre tanımıyla çelişmesi yönüyle barındırdıkları problemler ortaya konmuştur.
Keywords : Arap Dili ve Belâgatı, Beyân İlmi, Mecâz, İstiâre, İstiâre i Mekniyye