Endülüslü Kasrî’nin Şuabu’l-Îmân Adlı Eserinde Hadislerin Zâhirî ve Bâtınî Yorumları

Authors : Mustafa Canli

Pages : 186-215

Doi:10.5281/zenodo.10547438

View : 44 | Download : 33

Publication Date : 2024-01-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Endülüslü çok yönlü alim Abdülcelîl b. Mûsâ el-Kasrî’nin (ö. 608/1211) Şuabü’l-imân isimli eserini mercek altına alan bu çalışma, müellifin eseri zâhir ve bâtın eksenli bakış açısı üzerinden inşa etmesine yoğunlaşmakta ve bu çerçevede eserde hadislerin nasıl kullanıldığını, anlaşıldığını ve yorumlandığını tahlil etmeyi hedeflemektedir. Makalede ilk olarak kelâm, hadis ve tefsir gibi alanlardaki birikimiyle öne çıkan ve sûfî yönüyle dikkat çeken Kasrî’nin hayatı ve ilmi şahsiyeti konu edilecektir. Ardından Kasrî’nin Şuabü’l-imân’ının temel özellikleri üzerinde durulacak ve eserin "Şuabü’l-imân” başlığı altında kaleme alınan eserler arasında nasıl bir yer tuttuğu ele alınacaktır. Makalenin temelini teşkil eden üçüncü bölümde ise Kuran ve Sünnet’e muvâfakatı esas alan ve eser boyunca meseleleri ayet ve hadislerle izah etmeye çalışan Kasrî’nin hadisleri batınî yönden nasıl yorumladığı değerlendirilecektir. Özellikle itikadî ve tasavvufî meseleler açısından zengin bir muhtevaya sahip olan eser, ayet ve hadislerin bu meseleler etrafında hem zâhirî hem de bâtınî olarak sûfîler tarafından nasıl anlaşılıp yorumlandığıyla ilgili dikkate değer bir örnek teşkil etmektedir. Bu çerçevede Kasrî’nin dikkat çekici batınî yorumlarından hareketle sûfîlerin hadislere kattığı tasavvufî yorumların mahiyetine temas edilecektir. Kasrî, yaptığı yorumlarda genelde sıkça vurguladığı gibi Kur’ân ve sünnet çerçevesine ve ehl-i sünnet çizgisine riayet etmiştir. Bununla birlikte bazı bâtınî yorumlarında zâhirin anlam sınırlarını zorladığı ve aşırı bâtınî yorumlar yaptığı da olmuştur. Kasrî’nin hadisleri anlama ve yorumlaması açısından dikkat çekilmesi gereken bir diğer husus ise, eserde hadislerin tam anlamıyla bir hadisçi hassasiyetiyle kullanılmaması, Kasrî’nin sahih hadislerle beraber zayıf ve mevzu bazı hadisleri tercih etmesi ve bunlara binaen çeşitli yorumlarda bulunmasıdır. Hz. Peygamber’le ilgili bazı son derece tartışmalı yorumları bu açıdan dikkat çekicidir. Bu ve benzeri meselelerde Kasrî’nin sûfîler arasında yaygın olan kanaatlerin etkisinde olduğu ve bu kanaatler çerçevesinde dolaşımda olan hadisleri öne çıkardığı görülmektedir.
Keywords : Hadis, Şuabül imân, Abdülcelîl el Kasrî, Zâhir, Bâtın