Teftâzânî İle Seyyid Şerif Cürcânî’nin ʻizzî Şerhlerinin Mukayesesi

Authors : Meryem Doğru, Ali Tülü

Pages : 86-123

Doi:10.69576/ihya.1548779

View : 109 | Download : 117

Publication Date : 2025-01-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâmî fetihlerle genişleyen coğrafya sayesinde Araplar, Arap olmayan toplumlarla bir arada bulunma imkânı yakalamıştır. Bu birliktelik Arapların, daha önce kendi sınırları içerisinde yaşadıkları dönemde, dillerinde hataların görülmediği bir safhadan, dillerinde birtakım bozulmaların ve hataların ortaya çıktığı bir döneme geçiş yapmalarına sebep olmuştur. Bu durum, Arap dilinin ilahi vahyin dili olması sebebiyle büyük önem taşıdığına inanan Müslüman âlimlerin dikkatini çekmiştir. İslam âlimleri, ilahi vahiy dilinin korunması gerektiği düşüncesiyle Arapçaya ayrı bir özen göstermiş ve bu dilin safiyetini korumak adına çeşitli tedbirler almışlardır. Bu hassasiyet çerçevesinde, Arapçayı özgün yapısıyla muhafaza etmek ve dil kurallarını belli bir sistematiğe dökmek amacıyla zamanla sarf, nahiv, iştikak, belâgat gibi dil bilimleri ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu ilimlerin daha iyi anlaşılması için de dönem dönem farklı müellifler tarafından birçok eser kaleme alınmıştır. İlk dönemlerde cümlenin yapısını inceleyen nahiv ilmiyle tek çatı altında toplanan ve nahiv eserleri içerisinde ele alınan sarf ilmi zamanla müstakil bir ilim haline gelmiştir. Bu bağlamda sadece sarf ilmine dair konuların ele alındığı eserler telif edilmiştir. Bu teliflerden biri de İzzüddîn ez-Zencânî tarafından kaleme alınan Tasrîfu’l-ʻİzzî adlı eserdir. Muhtasar bir metin özelliği taşıyan bu eser kısaca ʻİzzî adıyla meşhur olmuştur. Büyük yankı uyandıran ve müellifine şöhret kazandıran bu muhtasar ʻİzzî metni pek çok şerhe konu olmuş ve medreselerde okutulan eserlerin vazgeçilmezleri arasında yerini almıştır. Sâ’düddîn Teftâzânî ve Seyyid Şerif Cürcânî de muhtasar ʻİzzî metnine şerh kaleme alan isimlerdendir. Ele aldığımız bu çalışmanın amacı aralarında geçen ilmi tartışmaları ile meşhur iki âlimin sarf konularını ele alan eserlerini inceleyerek ne gibi farklılıkların olduğunu ortaya koymaktır.
Keywords : Arap Dili, Sarf, ʻİzzî, Teftâzânî, Seyyid Şerif Cürcânî, Şerh, Mukayese