Neoliberal Kalkınma Yaklaşımlarında Dış Yardımın Rolü ve Etkisi

Authors : Yahya Gülseven

Pages : 278-298

Doi:10.26650/JEPR1493680

View : 20 | Download : 15

Publication Date : 2024-08-13

Article Type : Research Paper

Abstract :Dış yardımların yoksul ülkelerde kalkınma ve ekonomik büyümeye etkisi, akademik çevrelerde uzun yıllardır süregelen bir tartışma konusudur. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemin ilk yıllarından günümüze kadar, dış yardımların kalkınma ve ekonomik büyümeye etkisini değerlendiren birçok araştırma gerçekleştirilmiştir. Kalkınma iktisadı, uluslararası ilişkiler ve sosyoloji gibi pek çok farklı disiplinden gelen akademisyenlerin yürüttüğü bu araştırmaların sonuçları üzerinden yürüyen dış yardımın etkinliği tartışmalarında hala bir uzlaşı sağlanamamış; dış yardımların etkinliği konusunda bir fikir birliği oluşmamıştır. Dış yardıma yönelik eleştiriler, Bağımlılık Teorisi başta olmak üzere genellikle Marksist/eleştirel yaklaşımlar ile ilişkilendiriliyor olmasına rağmen, neoliberal düşünce de dış yardımlara sert eleştiriler yöneltmiştir. Ancak, dış yardımların fayda ve önemini sorgulayan neoliberal eleştirilere rağmen, yoksul ülkelere sağlanan dış yardımların miktarı ve kapsamı Batılı donör ülkelerde 1980’li yıllardan itibaren neoliberalizmin yükselişinden sonra da artarak devam etmiştir. Neoliberal kalkınma yaklaşımlarının, serbest piyasa mekanizmalarının yoksulluğun tek ve en verimli çözümü olduğuna dair sorgusuz inançlarına dayanan dış yardım karşıtı görüşlerine rağmen, geçtiğimiz 50 yıl boyunca resmi kalkınma yardımlarının sürekli artması ve rekorlar kırması şaşırtıcıdır. Eğer dış yardım serbest piyasaya bir müdahale ise, miktarı ve kapsamı giderek artan dış yardımlar neoliberal kalkınma anlayışının temel ilkelerinden bir uzaklaşma anlamına mı gelmektedir? Yoksa neoliberal kalkınma yaklaşımlarının dış yardımlara bakışında küresel ekonominin değişen şartları altında bir değişim mi söz konudur? Bu çalışmanın amacı neoliberal kalkınma literatürünün dış yardıma ilişkin söylemlerini ve neoliberal kalkınma reçetelerini benimseyen donörlerin dış yardım uygulamalarını analiz ederek, neoliberal kalkınma yaklaşımlarının dış yardıma bakış açısındaki değişim ve sürekliliği incelemektir.
Keywords : Dış yardım, Kalkınma, Küresel değer zincirleri, Neoliberalizm, OECD