HABERİN EKONOMİ POLİTİĞİ VE PROPAGANDA MODELİ: BÜYÜME VE MİLLİ GELİR HABERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Işıl ŞİMŞEK

Pages : 392-428

Doi:10.47107/inifedergi.1078676

View : 21 | Download : 8

Publication Date : 2022-05-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada haberin ekonomi politiğine ilişkin Herman ve Chomsky tarafından yayınlanan “Propaganda Modeli” kullanılarak ulusal literatürde henüz ekonomi haberleri üzerinde uygulanmayan modelin işlevselliği ekonomik büyüme ve milli gelir haberleri üzerinden test edilmektedir. Modele ilişkin literatürde yapılan tartışmalar ve ekonomi haberlerinde sıklıkla kullanılan ekonomik verilerin özellikleri dikkate alınarak modelin üçüncü filtresi olan kaynak yapısı genişletilerek kullanılmıştır. Bu genişleme haberlerin başlıkları, haber alanları ve görsel kullanım özelliklerini görünür kılan dış retorik; kaynakların yapısal özellikleri, uzaman kullanımı, emek yapısı ve kullanılan ekonomik verilerin yapısal özelliklerini anlaşılır hale getiren iç retorik; iktidara ve ekonomi politikalarına yönelik olarak üretilen söylemlerin analizi olmak üzere üç aşamalıdır. Model 2003-2012 yılları arasında 50.000’in üzerinde satış geliri olan iki büyük kitle gazetesi olan Hürriyet ve Sabah ile fikir gazeteciliği yönü ile öne çıkan Cumhuriyet üzerinde denenmiştir. Gazetelerin 10 yıllık süreçte yayınladıkları ve arşiv taraması sonucunda ulaşılan tam sayım yöntemi ile tüm ekonomik büyüme ve milli gelir haberleri incelenmiştir. İç ve dış retorik, söylem yapısına ilişkin bulgulara içerik analizi yöntemi ile ulaşılmıştır. İç ve dış retorik bulguları sıklık ve oranlarına göre söylemler ise John Thompson tarafından geliştirilen “İdeolojik İşleyiş Modeli” kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda Hürriyet ve Sabah gazetelerinin medya içi ve medya dışı mülkiyet yoğunlaşmaları ve gazetelerinde tam sayfa ve ekonomi sayfalarında reklama ayrılan alanların yoğunluğu ile Propaganda Modeli’nin ilk iki filtresinin özelliklerini ortaya koyduğu Cumhuriyet gazetesinin ise reklama olan bağımlılık oranının düşük olması ve medya içi ve medya dışı mülkiyet yoğunlaşma düzeyinin neredeyse olmaması özellikleri ile bu sınıflamaya dahil edilemeyeceği tespit edilmiştir. Ekonomik bakımdan farklı özellikler gösteren bu iki farklı gazetecilik türünün haber üretiminde iç ve dış retorik, iktidara ve ekonomi politikalarına yönelik söylemlerde pozitif ya da nötr içeriklerin, Cumhuriyet gazetesinin ise eleştirel ve negatif yönünün daha ağır bastığı görülmüştür. Sonuç olarak mülkiyet- güç ilişkileri ve reklama olan bağlılığın haberin yapısal özellikleri ve üretimini etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Propaganda Modeli, Haberin Ekonomi Politiği, Ekonomik Büyüme ve Milli Gelir Haberleri, İdeolojik İşleyiş Modeli