16. Yüzyıl Tezkirelerinde “Eş‘âr” ve “Güftâr” Terimlerinin Şiir Takdimlerindeki Anlam ve İşlevlerine Dair

Authors : Selim GÖK

Pages : 2564-2574

Doi:10.15869/itobiad.601369

View : 24 | Download : 15

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Şair tezkirelerinde “eş‘âr” ve “güftâr” terimleri, bazen şairlerin üslubu bazen de şiirler değerlendirilirken kullanılmaktadır. Bu nedenle özellikle şiir örneklerinin takdiminde bu terimlerin içinde bulunduğu kalıp ifadeler sıklığı ve farklılığı ile dikkat çekmektedir. Dolayısıyla bağlamdan ve işlevsel özelliklerinden yola çıkarak bu terimlerin sözlük anlamlarının yanında tezkirelerdeki kullanımlarına dair çıkarımlarda bulunmak da mümkündür. Bu sebeple bu çalışmada Sehî, Latîfî, Hasan Çelebi, Beyânî, Âşık Çelebi, Ahdî ve Künhü’l-ahbâr’ın tezkire kısmı olarak sıralayabileceğimiz 16. yüzyıl tezkirelerinde “eş‘âr” ve “güftâr” terimlerinin taşıdıkları anlamlar; farklı dillerdeki sözlüklerden ve tezkire metinlerinden hareketle belirlenmiştir. Bu çerçevede adı geçen kelimelerin şâir ve şiir vasıflandırmalarında ne tür çeşitlenmeler gösterdikleri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler esnasında şiir takdimlerinde karşımıza çıkan “beyt, ebyât, şi‘r, matla‘, nazm” terimleri de “eş‘âr” ve “güftâr” terimleri müşterekinde anlam ve işlev bakımından mukayese edilmiştir. Bu amaçla bağlamlı bir tenkitle “eş‘âr” ve “güftâr” kelimelerinin ses ve anlam irtibatı da ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords : Eşâr, Güftâr, Tezkire, Şâir, Bağlam