Osmanlı Devleti'nde Modern Eğitim Kurumlarından Rüşdiye Mektepleri: Çaycuma Rüşdiye Mektebi Örneği

Authors : Tahir BİLİRLİ

Pages : 3834-3852

Doi:10.15869/itobiad.978830

View : 19 | Download : 15

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin en uzun yüzyılı olarak da adlandırılan 19. yüzyılda siyasi, askeri, eğitim, ekonomik ve sosyal alanlarda birçok yeniliğin ve dönüşümün yaşandığı yüzyıl olmuştur. Bu değişim ve dönüşümden en büyük payı hiç kuşkusuz eğitim alanında yapılan köklü reformlar almıştır. Geleneksel eğitimin bir parçası olan sıbyan mektepleri ile medreseler yerini bu yüzyılda ilk ve orta öğretim kurumları olan ibtidai, rüşdiye ve idadi okullarına bırakmaya başlamıştır. Modernleşme olarak ifade edilen bu değişimlerden birisi de rüşdiye mekteplerinin açılması olmuştur. İlk rüşdiye mekteplerinin ilk örnekleri olarak “Mekteb-i Maarif-i Adliye ve Mekteb-i Ulûm-ı Edebiye 1838 yılında açılmıştır. 1847 yılından itibaren ilk başta İstanbul’da açılan ve sonraki yıllarda diğer büyük kentlerde açılmaya başlayan rüşdiyeler yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı şehirlerinin çoğunda açılarak temel eğitim kurumu olan iptidai mekteplerden sonra öğrencilerin okuyacakları ikinci dereceden okullar olmuştur. Aynı zamanda rüşdiye mektepleri idadiler için öğrenci yetiştiren önemli bir temel eğitim kurumu konumunda olmuştur. Rüşdiye Mektepleri özellikle II. Abdülhamid döneminde kamuya personel yetiştiren en önemli kurum haline gelmiştir. Genel olarak 1913 yılından itibaren iptidai mekteplerin bünyesine alınarak tarihi misyonunu tamamlamıştır. Osmanlı taşrasında açılan rüşdiye mekteplerinden birisi de Çaycuma kazasında açılan rüşdiye mektebidir. Çaycuma Rüşdiye Mektebi 1877/1878 yılında yeni bir bina olarak inşa edilerek eğitim ve öğretime başlamış ve Cumhuriyet’e kadar öğrenci yetiştirmeye devam etmiştir. Böylece Çaycuma’nın eğitim ve kültür hayatının gelişmesinde önemli katkılar sunmuştur. Bu çalışmada 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyılın başlarında eğitim öğretim faaliyetlerinde bulunan Çaycuma Rüşdiye Mektebi değerlendirilmiştir. Genel olarak mektepte görev yapan muallimlerinin durumları, aldıkları maaş ve görev süreleri, okulda okuyan öğrenci sayıları ve durumları, öğretmenler hakkında yapılan şikayetler ve okulla ilgili diğer durumlar Osmanlı Arşivi kaynakları esas alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Çaycuma, Rüşdiye Mektebi, Eğitim, 19 yüzyıl