Üniversite Sınırlarında Kayırmacılık: Kayırmacı Davranış Paternleri ve Kayırmacılığın Kökeni Üzerine Nitel Bir Araştırma

Authors : Onur DİRLİK, Hazal DUMAN

Pages : 380-403

Doi:10.15869/itobiad.1029501

View : 17 | Download : 17

Publication Date : 2022-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bireysel başarı ve yetkinlik yerine farklı ilişki ağlarının ön plana çıkaran kayırmacılık örgütsel yaşantının arka planda kalan ancak örgütsel işleyişin bütününe etki eden etik dışı olgulardan biridir. Bu çalışmanın amacı akademi içerisinde kayırmacı davranışların kadro alma ve akademik işleyişi üzerindeki etkisini akademisyenlerin bakış açısıyla ele almaktır. Bu kapsamda kayırmacılığın hangi dinamiklerle şekillendiği, kayırmacılık olarak isimlendirilen davranışların neler olduğu ve bu davranışların çıktıları değerlendirilmiştir. Nitel desende gerçekleştirilen çalışmaya 3 devlet üniversiteden, farklı branşlarda ve farklı akademik unvanlara sahip 10 akademisyen katılmış olup, katılımcıların belirlenmesinde amaçlı ve kartopu örnekleme teknikleri bir arada kullanılmıştır. Veri toplama sürecinde gerçekleştirilen derinlemesine mülakatlarda yarı yapılandırılmış sorulardan faydalanılmış ve görüşmeler kayıt altına alınmıştır. Ardından elde edilen kayıtlar döküm haline dönüştürülerek içerik analizine tabi tutulmuştur. Gerçekleştirilen analiz sonucunda, kadro alma ve akademik işleyiş sürecinde siyasi kayırmacılık, nepotizm ve kronizme dayalı davranışların akademi de yaygın olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu 3 kayırma türü içerisinde siyasi kayırmacılık ve nepotizm doğrudan kayrılma ve torpil olarak değerlendirilirken, kronizme ilişkin davranış kalıplarının kimi durumlarda akademik referans olarak konumlandırıldığı gözlemlenmiştir. Spesifik olarak, akademik referans adı altında gerçekleşen ve bireylerin akademik başarısına değil networküne odaklanan davranışların referans ve torpil ayrımını ortadan kaldırdığı belirlenmiştir. Akademisyenlerin kendi eylemlerini ve başlarından geçenleri kayırma yerine akademik referansa dayandırma çabasının da alanda referans ve kayırma ayrımını zedelediği öngörülmüştür. Bununla birlikte, hediye yazarlık olarak isimlendirilen ve akademik networkünü güçlü tutmak için emeği olmayan birini akademik çalışmalarda yazar yapma eylemi akademiye özgü bir kayırma davranışı olarak öne çıkmıştır. Çalışma sonucunda akademide yaygınlaşan kayırmacı davranışların şekillenmesinde ise kültür, aile, siyasi etki, insan doğası, işin doğası gibi 7 ayrı dinamiğin etkili olduğu tespit edilmiştir. Bu dinamikler alanda kayırma davranışlarının normalleştirilmesine imkan sağlarken, aynı zamanda akademisyenlerin kayırma davranışları karşısında tepkisiz kalmalarına da zemin hazırladığı belirlenmiştir.
Keywords : Kayırmacılık, Nepotizm, Kronizm, Siyasi Kayırmacılık, Hediye Yazarlık, Türkiye Akademisi