Tefsirde Bağlama Riayet ve Katlü’l-enfüs Yorumlarına Etkisi

Authors : Nazife Vildan GÜLOĞLU

Pages : 1910-1928

Doi:10.15869/itobiad.1154805

View : 18 | Download : 16

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’an metnini doğru anlayabilmek için gerekli olan unsurlardan biri de bağlamdır. Bağlam ise dış bağlam ve metin içi bağlam olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Kur’an’ın genel nüzûl ortamına ve nüzûl sebeplerine dış bağlam; Kur’an’ın sûre, âyet ve kelimeleri arasındaki münasebete de iç bağlam denilmektedir. Literatüre bakıldığında özellikle son zamanlarda tefsirde bağlama riayetin gerekliliğini savunan çalışmaların arttığı gözlemlenmektedir. Bununla birlikte nadir de olsa bazı çalışmalarda bağlamın sınırlayıcılığından kurtulmanın gerekliliği de savunulmaktadır. Bu makalenin amacı ise Kur’an’da geçen katl/öldürmek kelimelerinin enfüs/nefisler ile birlikte kullanıldıkları yerlerde nasıl izah edildiğini ve bu yorumlarda bağlamın etkisini araştırmaktır. Nitel yöntemin benimsendiği bu çalışmada, bazı hususiyetleri ile öne çıkan tefsirler doküman incelemesine tabi tutulmuş ve toplanan veriler içerik analiziyle çözümlenip gruplandırılarak değerlendirilmiştir. Katlü’l-enfüs ifadelerinin geçtiği âyetlerde ilk akla gelen anlam intihardır. Ancak tefsirlerde katlü’l-enfüs kullanımları, daha çok bu anlam dışında yorumlanmıştır. Bu izahlarda çoğunlukla tarihsel bağlamın etkisiyle ifadeye “bazı kimselerin diğerlerini öldürmesi” anlamı verilmiştir. Bununla birlikte özellikle işârî tefsirlerde ilgili ifadelere tamamen bağlam dışı anlamların verildiği, katlü’l-enfüs beyanlarının “şehvetleri terk etmek, lezzetleri kesmek suretiyle nefsi öldürmek” ve “günah işlemek” gibi ifadelerle açıklandığı görülmüştür. Bazı müfessirlerin ise bağlamı göz ardı etmemekle birlikte zaman zaman bağlamın sınırlayıcılığından kurtuldukları, böylece ifadeye “kişiyi helake götürecek şeyler yapmak” ve hatta “kendini öldürmek” anlamını verdikleri müşahede edilmiştir. Bunun sonucunda ise bağlamın etkisinde kalarak “Kur’an’da intihar yasağının olmadığı” gibi genel hükümlere ulaşmanın doğruluğu sorgulanmıştır. Çalışma tefsirde bağlama riayetin gerekliliği yanında bağlam dışı anlam vermenin de imkânını değerlendiren ve bağlam dışı manalar verirken dikkat edilmesi gereken hususları öneren bir sonuç bölümüyle tamamlanmıştır.
Keywords : Tefsir, Bağlam, Katl, Enfüs, İntihar