Tarihi Bir Türkü: Avşar Beyleri

Authors : Erdal ULUDAĞ

Pages : 2234-2257

Doi:10.15869/itobiad.1303053

View : 41 | Download : 51

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk halk müziği repertuvarında yer alan her türkü bir olay karşısında etkileniş süreci içinde doğmuş olup içerisinde bir hikâye barındırmaktadır. Yüzyıllar önce Anadolu’da beylikler döneminde Denizli ilinin Acıpayam yerleşkesini yurt edinen Avşarlar ile Germiyanoğulları arasında geçen mücadeleleri anlatan “Avşar Beyleri” türküsü nesilden nesile sözlü aktarım yoluyla günümüze kadar ulaşmıştır. Bir türkünün kimliğini oluşturan önemli unsurlardan bir tanesi onun sözleridir. Avşar beyleri türküsünün sözleri üretildiği döneme ait bilgileri de içerisinde barındırmaktadır. Bu yönü ile “Avşar Beyleri” türküsü üretildiği dönemin izlerini taşımakla birlikte aynı zamanda Teke Yöresi Yörük-Türkmen müzik kültürünün de simgesi haline gelmiş bir uzun hava örneğidir. Yörenin önemli müzikal türlerinden olan gurbet havaları içinde gösterilen türkü uzun hava formunda bir boy türküsü olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada, türkünün yakılmasına vesile olan Avşar beyleri, tarihî bir bakış açısıyla incelenmiş, türkü; edebî, müziksel ve icra bağlamında analiz edilmiştir. Türkü edebi açıdan incelendiğinde; 10, 11, 12, 13, 14 gibi değişken hece yapılarının uygulandığı, kafiye düzeni açısından a/b/a/b, a/a/a/b, a/a/b/a kalıplarının kullanıldığı tespit edilmiştir. Türkü makamsal açıdan değerlendirildiğinde ise türkünün Gülizar makamının özelliklerini taşıdığı görülmektedir. Ses sahası açısından incelendiğinde La-Do ses aralığında bir oktavı aşkın bir ses genişliğine sahip olduğu tespit edilmiştir. Yörede sadece bağlama eşliğinde çalınan ve söylenen Avşar beylerinin çalgı bölümü Köroğlu havalarında da görüldüğü gibi 5/8’lik ritmik yapısıyla kahramanlık teması özelliğini taşımaktadır. Ezgi içindeki geçiş motifleri ise 7/8 ve 2/4’lük ritmik yapılar barındırmaktadır. Ritmik yapıdaki bu çeşitlilik ise aynı zamanda ezgiye bir dinamizm kazandırmaktadır. Bağlamanın icrasında kullanılan akort düzeni ise yörede Avşar düzeni olarak isimlendirilen bağlama düzenidir. Ezginin çalgı icrasında yörede kullanılan mızrap tartımları ön plana çıkmaktadır. Ayrıca ezginin bağlama icrasında homofonik çok sesli dokunun da oluştuğu tespit edilmiştir.
Keywords : Teke Yöresi, Avşarlar, Avşar Beyleri Türküsü, Uzun Hava, İcra Biçimi