Bektaşiliğin Yasaklanmasının Önemli Aktörlerinden Şeyhülislam Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi’nin İlmî ve Siyasi Etkinliği

Authors : Ayhan Işik

Pages : 2887-2908

Doi:10.15869/itobiad.1381260

View : 120 | Download : 121

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Sultan III. Selim ve II. Mahmut dönemleri, Osmanlı Devleti’nde dinî ve siyasî açıdan belli kırılmaların yaşandığı yıllardır. Başta Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ve Bektaşi tekkelerinin kapatılması konuları olmak üzere yapılan yenilikler toplumun birçok kademesini etkilemiş ve bu süreçte devlet, ulema ailelerinin desteğini almaya çalışmıştır. Reform sürecinde ve ıslahat hareketlerinde devletin yanında yer alan ve yapılan icraatlara destek veren meşhur bir ulema ailesi de Yâsincizâdelerdir. Bu aileden Abdülvehhap Efendi (ö.1834), ilmiye teşkilatında Şeyhülislamlık gibi en üst mertebelere yükselmiş, yüzlerce talebeye icazet vermiş ve devletin en kritik meselelerine çözümler üretmiştir. İlim, kültür, tasavvuf, diplomasi ve siyaset sahasında oldukça nüfuz sahibi olan Abdülvehhap Efendi, kritik bir dönemde İran’a elçi olarak gönderilmiş ve iki devlet arasında arabuluculuk vazifesini üstlenmiştir. Tüm bu hususiyetlerin yanında Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi’nin Hz. Peygamber’in torunlarından Sinop’ta metfun Seyyid Bilal’in neslinden gelmesi, bu soydan Nakîbü’l-eşrâf Yasincizâde Mehmet İlmi Efendi, Trablusşam Kadısı Mehmet Faik Efendi ve Kastamonu Naibi Mehmet Sabit Efendi gibi ulemanın yetişmesi, isminin ve icraatlarının günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi’nin bilinmeyen diğer bir yönü de Bektaşiliğin kaldırılmasındaki etkileridir. Bu süreçte görüşlerine başvurulan Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi’nin diğer ulemayı ve devlet erkanını Bektaşiliğin kaldırılması yönünde ikna ettiği görülmüştür. Çalışmamızda, Şeyhülislam Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi’nin hayatı, nesebi ve ilimi kişiliği yanında Bektaşiliğin kaldırılması ve reform sürecine katkıları ele alınmış, ayrıca siyasi sahadaki nüfuzuna ışık tutulmuştur.
Keywords : Nakîbül eşrâflık, Seyyid Bilal, Yâsincizâde Abdülvehhap Efendi, Bektaşilik, Yeniçeri Ocağı, Haydar Baba