Şeyhülislam Sadullah Sadi Çelebi’nin Hayatı ve Kızılbaşlarla İlgili Fetvası

Authors : Ayhan Işık

Pages : 815-838

Doi:10.15869/itobiad.1462594

View : 53 | Download : 94

Publication Date : 2024-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde fetva vazifesi, merkezde şeyhülislâm, taşrada ise müftüler tarafından icra edilmiştir. İlmiye sınıfının en üst mertebesinde bulunan şeyhülislamlar, dinî ve hukukî vazifelerinin yanında siyasî sahada da aktif rol oynamışlardır. Dinî ve siyasî arenada tartışmalı meselelerin gündemde olduğu Kanuni Sultan Süleyman döneminin ilmî ve siyasî yönden en aktif şeyhülislamlarından biri de Sadullah Sadi Çelebi’dir. Şairlik yönüyle de ön plana çıkan, tefsir, hadis ve fıkıh sahasında eserler kaleme alan Sadi Çelebi, Kemalpaşazade Ahmet Şemsettin Efendi’den sonra ve Çivizâde Muhyiddin Mehmet Efendi’den önce (1534-1539 yıllarında) -dinî, siyasî ve mezhebi tartışmaların yoğun olduğu bir dönemde- şeyhülislamlık yapmıştır. Sadi Çelebi, İbn Kemal’den sonra şeyhülislamlık vazifesine gelmiş olsa da ilmî, siyasî ve mezhebî bazı konularda selefiyle fikir ayrılığına düşmüştür. Özellikle İbn Kemal ile Sadi Çelebi’nin Kızılbaşlarla ilgili fetvaları mukayese edildiğinde İbn Kemal’in bu konuda oldukça sert fetvalar verdiği görülmektedir. Sadi Çelebi’nin ise Kızılbaşlar aleyhinde fetva vermediği, gerektiğinde sessiz kaldığı ve hatta onların haklarının korunmasına özen gösterdiği dikkat çekmektedir. Netice itibariyle Sadi Çelebi’nin fetvalarındaki bu objektifliği icraatlarına da yansımıştır. Çalışmamızda Şeyhülislam Sadi Çelebi’nin ilmî ve siyasî kariyeri incelenecektir. Ayrıca Şeyhülislam Sadi Çelebi’nin Kızılbaşlarla ilgili fetvalarının, selefi Şeyhülislam İbn Kemal’in fetvalarıyla mukayesesi yapılarak değerlendirilecektir. Şeyhülislam İbn Kemal’den sonra Kızılbaşlık meselesindeki tarafsızlığı, dönemin siyasî konjonktürünü analiz etme açısından oldukça önemlidir. Sadi Çelebi’nin Kızılbaşlarla ilgili fetvalarının mercek altına alınması sebebiyle çalışmamızın İslam Mezhepleri Tarihi alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Keywords : İslam Mezhepler Tarihi, Osmanlı Devleti, Şeyhülislam Sadi Çelebi, Kızılbaş, İbn Arabi