Atina Demokrasisinin Kamusal İnceleme Prosedürü Üzerine: “Dokimasia”

Authors : Deniz Kundakçı

Pages : 744-765

Doi:10.15869/itobiad.1464742

View : 67 | Download : 84

Publication Date : 2024-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, modern kamusal denetimin henüz gelişmediği bir tarihsellikte, demos iktidarını garanti altına almak için geliştirilmiş hukuki ve siyasi bir prosedür olan dokimasia’yı değerlendirme amacını taşımaktadır. Çalışmada, Türk siyasal düşünce literatüründe ihmal edilmiş “dokimasia” adı verilen bir uygulama özelinde, Atina kent devletindeki kamusal denetim süreçleri ve bu süreçlerin demos egemenliği üzerindeki etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla çalışmanın kapsamı yalnızca Atina kent devleti sınırları içindeki dokimasia uygulamalarını içermektedir. Kronolojik tarihsellik ise özellikle MÖ beşinci ve dördüncü yüzyıllar ile sınırlı tutulmaya çalışılmıştır. Makalede modern literatüre ait temel kaynakların yanında, konu ile ilgili Lysias, Demosthenes ve Aechines’in mahkeme kayıtlarına geçmiş söylevleri ve Aristoteles, Ksenophon, Platon ile Plutarkhos’un metinlerinden yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirmede dokimasia türleri altı kategoride sınıflandırılmış olup, çeşitli örnekler üzerinden mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. Bunlar sırasıyla yurttaşlık dokimasia’sı, engelli yardımı almak isteyenlere yönelik dokimasia, memur ve boule üyeliklerine ilişkin dokimasia, süvari ve atların denetlenmesi konusundaki dokimasia, hatip dokimasia’sı ve yurttaşlık hakkı elde etmek isteyen yabancıların dokimasia’sıdır. Uygulamanın kökeninde bir kamu görevine atanacak ya da kamusal bir imtiyazdan faydalanacak kişinin, hukuki ve siyasi yönden incelenmesi ve asgari yeterliliği taşıyıp taşımadığı sorgulanmaktadır. Dolayısıyla uygulama, bazı istisnalar dışında, doğrudan cezai bir işlem doğurmaktan ziyade, idari bir işlem niteliği taşımaktadır. Sürecin demos egemenliğini temsil eden konsey (boule meclisi) üyeleri ya da mahkemede jüri üyeleri huzurunda yürütüldüğü tespit edilmiştir. Çalışma, tarihsel ve olgusal bir nitelik taşıyan bir kavram hakkında betimleyici ve özellikle mukayeseli bir yöntem yoluyla ele alınmıştır. Demos egemenliğinin güvence altına alınmasına hizmet eden söz konusu uygulama, kamu idaresi ve denetiminin tarihselliğinin anlaşılması açısından da değer taşımaktadır.
Keywords : Atina demokrasisi, Dokimasia, Kamusal denetim, Engelliler, Süvariler