Türkiye’de Perakende Süt Fiyatını Etkileyen Faktörlerin ARDL Yaklaşımı İle Belirlenmesi

Authors : Onur Demirel

Pages : 190-210

Doi:10.15869/itobiad.1348987

View : 31 | Download : 37

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Süt ve süt ürünleri kalsiyum, fosfor, mineraller, vitaminler süt proteinleri ve esansiyel aminoasitler bakımında oldukça zengin olması dolayısıyla beslenmede önemli bir yere sahiptir. Bu özelliği ve sayısız ürünün hammaddesi/bileşeni olması dolayısıyla dünyada ve Türkiye’de yaygın şekilde üretilmekte ve tüketilmektedir. Üreticiden tüketicinin sofrasına gelinceye kadar işleme maliyetleri dolayısıyla fiyatlar doğal olarak artmaktadır. Çalışmada perakende süt fiyatını etkileyen faktörler araştırılmıştır. Bu amaçla öncelikle dünyada ve Türkiye’de süt üretimi, tüketimi ve dış ticareti incelenmiştir. 2020 yılı itibariyle dünyada 910,4 milyon ton çiğ süt üretilirken Türkiye’de bu rakam 23,5 milyon ton olup dünya toplam süt üretiminin %2,5’ine karşılık gelmektedir. Tüketim söz konusu olduğunda ise dünya kişi başına çiğ süt tüketimi ortalama 116,9 kg/yıl iken bu rakam Türkiye için 39,1 kg/yıl düzeyinde kalmaktadır. Literatürde perakende süt fiyatlarının belirleyicileri arasında üreticinin eline geçen çiğ süt fiyatı, enflasyon endeksi ve çeşitli kukla değişkenler kullanılmaktadır. Çalışmada perakende süt fiyatını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla Ocak 2016 – Şubat 2022 dönemi aylık verileri kullanılarak ARDL modeli tahminlenmiştir. Model tahmin sonuçlarına göre perakende süt fiyatı ile üreticinin eline geçen fiyat, motorin fiyatı, süt ürünleri ÜFE değişimi ve diğer işlenmemiş gıda TÜFE değişimi arasında uzun dönemli ilişkinin (eşbütünleşme) olduğu tespit edilmiştir. Üreticinin eline geçen fiyat, motorin fiyatı, süt ürünleri ÜFE değişimi ve diğer işlenmemiş gıda TÜFE endeksi değişiminde meydana gelen %1’lik artışların perakende süt fiyatını sırasıyla %0,86; %0,11; %0,03 ve %0,06 oranlarında artıracağı tespit edilmiştir. Kısa dönemde ise yaşanabilecek bir şokun yaklaşık %38,92’sinin 1 ay içerisinde giderilebildiği ve yaklaşık 2,5 ayda tekrar dengeye gelinebildiği bulunmuştur. Sonuç olarak perakende süt fiyatları büyük oranda maliyetler tarafından belirlenmektedir.
Keywords : Süt, ARDL Yaklaşımı, Eşbütünleşme, Perakende Süt Fiyatı, Türkiye.