Dördüncü Yüzyılda İtikadî Meselelere Dair Hadis Eserleri: İbn Huzeyme ve Dârekutnî’nin Eserleri Bağlamında Kelâmî ve Metodolojik Bir İnceleme

Authors : Muhammed Sıddık

Pages : 283-302

Doi:10.15869/itobiad.1565574

View : 33 | Download : 35

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, hadisçilerin güç kazandığı hicrî dördüncü yüzyılda yazılan ve itikadî konuları ele alan hadis eserlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Ehli hadis’in mihne döneminden sonra güç kazanması, onları kendi inançlarını savunan ve diğer fırkaların itikadî düşüncelerini eleştiren eserler yazmaya sevk etmiştir. Dördüncü yüzyılda yazılan rivayete dayalı itikadî eserlerin sayısının, üçüncü yüzyılda yazılan eserlerden belirgin şekilde fazla olduğu gözlemlenmektedir. Bu durum gösteriyor ki o dönemde konuya daha fazla mesai harcanmıştır. Çalışmamızın ana sorusu, dördüncü yüzyılda yazılan bu eserlerin takip ettiği metodolojik bakış açısının ne olduğudur. Ayrıca, diğer fırkaların görüşlerine karşı nasıl bir reddiye yöntemi benimsendiği de bu sorunun kapsamına girmektedir. Bu soruları cevaplandırmak amacıyla, İbn Huzeyme ve Dârekutnî’nin eserleri örnek olarak seçilmiştir. Dördüncü yüzyılda yazılan itikadî hadis eserlerinin, rivayete dayalı bir perspektif sunduğu ve bu yaklaşım çerçevesinde diğer fırkaların görüşlerini eleştirdiği sonucuna varılmıştır. İncelenen eserler, merfû haberlerin yanı sıra mevkûf ve maktû haberleri de içermektedir. Ayrıca, bu eserlerin itikadî içerikli hadislerin anlaşılması konusunda te’vilin caiz olmayacağı görüşünü savunduğu tespit edilmiştir. Son olarak, incelenen eserlerde hadislerin sıhhatinin değerlendirilmesinde, senetlerinin sahih olması temel alınmakla birlikte, rivayetlerin yaygınlığı ve âlimler arasındaki kabul görme kriterinin de öncelikli bir ölçüt olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Hadis, Kelam, Hadis Edebiyatı, Dördüncü Asır. İbn Huzeyme, Dârekutnî